امین کردبچه چنگی| اقتصاد به عنوان یکی از پایه‌های بنیادین زندگی، می‌تواند تمامی جریان‌های روزمره انسان را با خود پیوند داده و هر چند کم رنگ بر تصمیم گیری فرد در حوزه‌های مختلف تأثیرگذار باشد. نگاه کمدی به تراژدی غمگین اقتصاد، مهم‌ترین ویژگی «صعود مقاومت‌پذیر آرتورو اویی» اثر جاودانۀ «برتولت برشت» است که با پرداخت امیر دژاکام این روزها در تالار حافظ تهران به روی صحنه رفته است.

هنر امروز رودی جاری است که انشعابات آن در دست مسئولین و رسانۀ ملی است

مرتضی آقا حسینی، بازیگری که در دو نقش «داگسبارو» و «سبزی فروش سیسرویی» بر روی صحنۀ تالار حافظ تهران در نمایش «صعود مقاومت پذیر آرتورو و اویی» ظاهر می‌شود، در گفتگو با هنرمند، اصالت تئاتر را وابسته به انتقال مفاهیم مورد نیاز عموم مردم جامعه و مطالبی که عامۀ مردم به شنیدن آن‌ها نیاز دارند دانسته و گفت: این ویژگی معمولاً در آثار به نگارش درآمده توسط «برتولت برشت» به چشم می‌خورد که «صعود مقاومت پذیر آرتورو اویی» نیز از ین دست مستثنی نیست. وی در ادامه ضمن ابراز نگرانی از این امر که امروز تماشاگر تئاتر تنها به سمت آثاری می‌رود که تنها منجر به شادی و تولید خنده برای وی شود، افزود: تئاتر می‌بایست در عین این که برای شاد کردن مخاطب تلاش می‌کند، اصالت خود را نیز حفظ کند و به نظر من این امر، مهم ترین ویژگی بارزی است که در آثار برشت به چشم می‌خورد.

این بازیگر، تئاتر را مهمترین بستر برای طرح مباحث مطرح نشده در جامعه دانسته و با تأکید بر این مفهوم که تماشاچی می‌بایست نیازهای روز جامعۀ خود را در تئاتر ببیند، ادامه داد: تئاتر می‌بایست به سان یک آئینه، نیازهای مردم را در خود منعکس کند و این در حالی است که اگر به هر طریق بخواهیم این بازتابندگی را از هنر تئاتر حذف کنیم، هنری بی‌خاصیت خواهد شد که سودی به حال افراد جامعۀ خویش ندارد. وی ضمن ابرا خرسندی از این امر که مخاطب تئاتر امروز مخاطبی فهیم است که می‌تواند اثری متناسب با ذائقۀ خویش پیدا کند، اظهار داشت: هنرمندان می‌بایست بهترین آثار را تولید کنند و می‌توان در عین وجود تمام مشکلات به نگاه مثبت تماشاچی نسبت به آثار نمایشی خوشبین باشد.

آقاحسینی در ادامه ضمن تأکید بر اهمیت جایگاه مخاطب در تئاتر و با اذعان به این مطلب که برای جذب مردم به تئاتر باید توجه داشت که هنر را نمی‌توان محدود کرد، تصریح کرد: هنر امروز رودی جاری است که انشعابات آن در دست مسئولین و رسانۀ ملی ماست که می‌بایست با پرداخت صحیح و به موقع به آن یاری گر این هنر باشند.

این هنرمند تئاتر، هنرمندان تئاتر را یکی دیگر از مهم ترین عوامل بستر سازی برای جذب مخاطب به این هنر دانسته و ضمن تأکید بر این امر که امروز می‌بایست با تولید آثار نمایشی فاخر گامی در جهت جذب مخاطب بردارند، یادآور شد: هنرمندان تئاتر می‌بایست به گونه‌ای رفتار کنند تا خانواده‌های ایرانی با آرامش بتوانند به سالن‌های نمایش تئاتر بیایند و از دیدن آثار نمایشی لذت ببرند. وی در بخشی دیگر از این گفتگو، با اشاره به این که تئاتر نسبت به موسیقی هنوز نتوانسته است آن گونه که باید مخاطب خود را پایدار نگاه دارد، گفت: محدودیت سالن‌های اجرا، عدم وجود جذابیت‌های بصری و ویژگی‌هایی مانند جذابیت صدای خوانندگان پاپ، مردم را بیشتر به سمت موسیقی و کنسرت سوق داده است و شاید مهم ترین علت عدم گرایش به تئاتر امروز همین باشد.

هرگز نقش ۲ بازی نکرده‌ام

سروش طاهری، بازیگر دو نقش «بوچر» و «هنرپیشه» نیز، این اثر را یکی از آثار شاخص «برتولت برشت» دانسته و ضمن اذعان به این امر که در مواجهۀ نخست با اثر در گروه «اندیشۀ ماهان» از نگاه شاخص «امیر دژاکام» به متن شوکه شده است، گفت: این نمایشنامه با دقت به روزگردانی شده است و این امر در حالی است که اگر بخواهیم با اوضاع و احوال جامعۀ امروز اصل نمایشنامۀ را برای مخاطبان به روی صحنه ببریم، شاید آن گونه که باید مخاطب نتواند با اثر ارتباط برقرار کند. وی که توانسته است در سال ۱۳۹۳ در سی و دومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر، تندیس، لوح تقدیر و جایزۀ این دوره از جشنواره را برای بازی در نمایش «سنگ بست» به نام خود ثبت کند، در ادامه با اشاره به این امر که نگاه کمیک به مسائل روز در کارگردانی این اثر توسط امیر دژاکام می‌تواند این اثر را برای مخاطب جذاب‌تر جلوه دهد، افزود: به نظر من هر مخاطب، با هر اندیشه ای، می‌تواند با این اثر ارتباط برقرار کند و به یقین باید بگویم با توجه به این که هرگز شخصیتی را به این اندازه کاریکاتور بازی نکرده بودم، کارگردانی اثر توانست نگاه ویژه‌ای به نقش آفرینی نمایش در من ایجاد کند. طاهری در بخشی دیگر از این گفتگو، با اشاره به این امر که کاریکاتور شخصیت «بوچر» در این اثر کاریکاتوری بسیار غلیظ است که شاید کمتر اتفاق افتاده است که در نمایش‌های شهرستانی در این قالب ایفای نقش کند، ادامه داد: تلاش کرده‌ام تا در هر دو نقش این کاریکاتو را حفظ کنم. این کارگردان تئاتر، ضمن تأکید بر این مفهوم که همواره در انتخاب نقش‌ها دقت می‌کند، اظهار داشت: هرگز دوست نداشته‌ام نقش ۲ بازی کنم و هرگز این کار را نکرده‌ام.

طاهری با اشاره به این امر که ورود برخی از افراد باعث ترویج کاسب کار مأبی در تئاتر شده است، اظهار داشت: حضور نگاه‌های کاسب کار در تئاتر آزار دهنده است و این آزار دهندگی به خاطر وجهۀ هنری نیست، چرا که این هنرمند هم می‌خواهد اثر هنری خود را به مردم عرضه کند، اما این که شخصی بخواهد به خاطر ویژگی کاسب کار مأبی دست به هر کاری بزنی که بتوانی با فروش و اقبال خوبی مواجه شوی برای هنرمندان تئاتر، مسلماً آزاردهنده خواهد بود. وی با اشاره به این امر که تمامی این مشکلات زائیدۀ تفکراتی است که در آسیب‌های اجتماعی شکل می‌گیرد و برخی از آن‌ها نیز زائیدۀ اتفاقات ناخوشایندی است که برای هنرمند اتفاق افتاده است، تصریح کرد: متأسفانه امروز بازیگران بسیار بزرگی در تئاتر داریم که می‌توانند نوید محمدزاده بشوند، اما یک نفر نوید محمدزاده می‌شود و ده‌تای مابقی مجبور هستند صبر کنند که ببینند این اتفاق برای آن‌ها می‌افتد یا نه!؟

برشت، نگاهی انتقادی با زبان کمدی به مسائل روز جامعه دارد دارد

تینو صالحی، بازیگر نقش کلارک در این نمایش نیز در گفتگو با هنرمند، با اشاره به این امر که مدت زمان بسیار زیادی است است که در کنار امیر دژاکام فعالیت می‌کند و معمولاً در بیشتر آثار وی به عنوان بازیگر و یا دستیار حضور داشته است، گفت: با کمال میل حضور در این اثر را پذیرفتم.

بازیگر سریال «زمین انسان‌ها» در ادامه با اشاره به این امر که آثار برشت، نگاهی انتقادی با زبان کمدی به مسائل روز جامعه دارد دارد، افزود: آثار برشت به گونه‌ای است که بسته به سلیقۀ کارگردان‌های مختلف می‌تواند میزان کمدی در این دست از آثار کم یا زیاد باشد. وی با اشاره به این که پایان‌نامۀ کارشناسی وی با موضوع نمایش اپیک و آثار برشت بوده است، ادامه داد: بیش از ۴۰ اثر نمایشی را که از برشت ترجمه و منتشر شده است، مطالعه کرده‌ام و طبیعتاً «آرتورو اویی» نمایشنامه‌ای است که با توجه به این که با فضای اجتماعی و سیاسی فعلی ما همخوانی دارد، جذابیت‌های خاص خود را دارد.

صالحی در ادامه، تقلب‌های سیاسی، اختلاس و رانت خواری‌های بزرگ را از مهم‌ترین ویژگی‌های مطرح در نمایشنامه دانسته و با اشاره به این امر که سرمایه داران بزرگ دنیا برای جذب سرمایۀ بیشتر آدم‌های بزرگی را انتخاب می‌کنند و او را به عنوان سردستۀ گروه خود قرار می‌دهند، او را جلو می‌فرستند و خود در پشت آن‌ها پنهان می‌شوند، اظهار داشت: آرتورو اویی، شخصیتی لمپن است که به واسطۀ نفعی که می‌تواند برای جناح‌های رانت خوار داشته باشد او را علم می‌کنند، پشت او پنهان می‌شوند و سودهای کلان از این قضیه می‌برند. بازیگر سریال مختارنامه، انتخاب امیر کربلایی‌زاده به عنوان شخصیت آرتورو اویی در این نمایش را نسبت به تحلیل کارگردان از متن، انتخابی شایسته دانسته و تصریح کرد: در نگاه اول شاید به نظر می‌رسید که امیر کربلایی‌زاده مناسب این نقش نباشد، اما پس مواجه شدن من با تحلیل کارگردان از نقش «آرتورو اویی» به این نکته رسیدم که امیر کربلایی زاده، نسبت به صدا، فیزیک و نوع تحلیل کارگردان از اثر، مناسب‌ترین گزینه برای نقش اویی است و به نظر من یکی از نقش‌های خوب خود را ایفا می‌کند. صالحی ضمن تأکید بر این مفهوم که برشت زبانی انتقاد دارد و تئاتر او، تئاتر سیاسی مورد علاقۀ تودۀ مردم است، یادآور شد: در تمام نمایشنامه‌های «برشت» به آسانی می‌توان انتقاد نسبت به وضعیت فقرا را به چشم دید و این بدان دلیل است که برشت نویسنده‌ای چپ گراست و به طبقۀ ستم دیدۀ جامعه نگاهی ویژه دارد.

مفاهیم «صعود مقاومت پذیر آرتورو اویی» نیازمند تعمق است

هدیه آزاده، دیگر بازیگر این اثر، با اشاره به این که «صعود مقاومت پذیر آرتورو اویی» نگارشی ساده است که لایه‌هایی عمیق و مفهوم دارد، افزود: در نگاه نخست شاید تماشاچی حس کند با متنی ساده روبروست، اما با پیشرفت اثر ، مخاطب درخواهد یافت که درک مفاهیم مطرح شده نیازمند تعمق است و به سادگی نمی‌توان از کنار اثر گذشت. وی، پیرامون رفتار و منش هنری امیر دژاکام گفت: من درس‌های زیادی با استاد گذارنده‌ام و در کلاس‌های ایشان به خوبی می‌توان دریافت که دژاکام برای هر درس، ایده‌ای جذاب دارد که این ویژگی ارزشمند یک هنرمند را حرفه‌ای جلوه می‌دهد. وی صبر و مهربانی را از مهم ترین ویژگی‌های امیر دژاکام دانسته و ادامه داد: اگر حال بازیگری خوب نباشد به او خواهد فهمید و به همین خاطر است که می‌تواند به درستی به بازیگران برای رسیدن به نقش‌ها کمک کنند. این بازیگر که بیش از یک دهه به فعالیت‌های بازیگری در حوزه‌های مختلف ایفای نقش از جمله سینما، تئاتر و تلویزیون ادامه داده است، تقویت ویژگی صبر در وجود هنرمند تئاتر را یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این هنر برای اهالی‌اش دانسته و در همین راستا اظهار داشت: تئاتر صبر مرا بسیار بالا برد و به من آموخت که با سخت کوشی و صبر می‌توانم به بسیاری از خواسته‌هایم برسم.

آزاده افزایش حساسیت در نگاه به روابط اجتماعی را از دیگر ویژگی‌های مهمی برشمرده که حضور در تئاتر برای او به ارمغان آورده و بر همین اساس، تأکید کرد: تئاتر مرا در همه حوزه‌های زندگی حساس کرد و این حساسیت و دقت به اندازه‌ای در وجود من بالا رفته است که حتی نسبت به نگاه‌ها و نظرات دیگران در مورد ایفای نقش توجه خاص می‌نمایم. وی با اذعان به این امر که برخی از افراد، وجود این حساسیت‌ها را نابجا و غیر طبیعی می‌دانند، گفت: حساسیت‌های نشئت گرفته از زندگی تئاتری در زندگی افراد، می‌تواند نقاط مهم قوت شخصیت او باشند و حتی اگر در برهه‌هایی از زندگی منجر به ایجاد حال و اوضاع بد شوند، به راحتی می‌توانند آن را تعدیل کنند. بازیگر مجموعه تلویزیونی «علی البدل» که به کارگردانی «سیروس مقدم»، با تأکید بر این مفهوم که بازیگر حرفه‌ای تئاتر به راحتی می‌تواند قضاوت‌های ذهنی و درونی را از نگاه تماشاچیان خود بخواند، افزود: بسیاری از بازیگران امروز تئاتر می‌گویند که قضاوت دیگران برای آنان اهمیتی ندارد، اما نگاه دیگران به ایفای نقش من، بسیار حائز اهمیت است، چرا که در جامعه‌ای بزرگ زندگی می‌کنم و برای من مهم است که بدانم دیگران نسبت به من و حرفه‌ام چه نظری دارند، چرا که معتقدم هنرمند می‌تواند با نظرات دیگران مسیر پیشرفت را برای خود باز کند.

حضور موسیقی در تئاتر به قلیان احساسات تماشاچی بیشتر کمک می‌کند

میرامیر میری که نوازندگی را با آموختن سازهای کوبه‌ای در شهر همدان آغاز کرده است، در گفتگو با هنرمند، ضمن تأکید بر این امر که موسیقی تئاتر معمولا روی صحنه انجام می‌شود و چیزی از قبل ساخته نمی‌شود، گفت: آهنگسازی در حوزۀ تئاتر، به این شکل است که نوازنده و آهنگساز صحنه‌های نمایش و احساسات جاری در آن را می‌بینند و با ساخت اتودهای مختلف به آهنگ و ملودی نهایی می‌رسد و از این جهت تفاوت بسیاری با روند ساخت موسیقی در جریان یک اثر ضبط شدۀ تصویری دارد. وی در ادامه با اشاره به این امر که ارکستر «میراترا» نزدیک به ده سال است که در زمینه‌های مختلف ساخت موسیقی فعالیت می‌کند، افزود: در کار تصویر همه چیز ضبط شده و آماده است و موسیقی بر اساس آن ساخته می‌شود که آهنگساز برای خلق موسیقی لحظۀ کمتر از ۳۰ ثانیه فرصت دارد، اما موسیقی در تئاتر با روح بازیگر ارتباطی مستقیم دارد که می‌توان به آسانی آن را کم و زیاد کرد و به ترکیب اصلی موسیقی و ساخت نهایی آن رسید.

میری، موسیقی را یکی از عوامل تحکیم بخش اجرای احساسات صحنه‌های مختلف در تئاتر برشمرده و ادامه داد: موسیقی را همواره نسبت به تئاتر در اولویت دیده‌ام و تئاتری وجود ندارد که بدون موسیقی بتواند به جریان حیات خود ادامه بدهد.

این آهنگساز جوان ضمن تأکید بر این امر که معتقد است موسیقی این توانایی را در خود دارد تا شرایط بیان و تفهیم احساسات به مخاطب را فراهم آورد، اظهار داشت: تئاتر در گذشته تمامی مفاهیم اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی را در بر می‌گرفت، اما با اظهار تأسف در مورد تئاتر امروز باید گفت که تئاتر امروز دچار آسیب‌های بسیار است و از ین منظر تئاتر زخمی است. وی در ادامه ضمن تأکید بر این که در برخی از گروه‌ها که بضاعت مالی برای حضور نوازنده و آهنگساز وجود ندارد، موسیقی به صورت ضبط شده و یا انتخابی در سالن پخش می‌شود و این بدان معناست که موسیقی را از تئاتر نمی‌توان جدا کرد.

میری ایجاد حس همذات پنداری برای مخاطب را یکی از مهم ترین کارکردهای موسیقی در آثار نمایشی برشمرده و یادآور شد: گروه‌های موسیقی و نوازندگانی که برای آثار نمایشی به ساخت و تولید موسیقی می‌پردازند، آموخته اند که می‌بایست برای برانگیختن احساسات مخاطب ساز بزنند و امروز در گروه موسیقی نمایش «آرتورو اویی» بنای نواتن نوازندگان همین امر است. این آهنگساز تئاتر با ضمن ابراز خرسندی از این امر که امیر دژاکام با انتخاب ژانر کمدی، قضاوت را بر عهدۀ مخاطب می‌گذارد، تأکید کرد: ویژگی بارز آثار امیر دژکام این است که آمیختگی عمیق و دقیق کمدی و تراژدی در آثار وی به راحتی برای مخاطب حس می‌شود و این ویژگی است که زمینه ساز تولید یک اثر نمایشی با کیفیت و منجر به جلب رضایت مخاطب می‌شود.