حسین سینجلی|تئاتر زندگیست، تئاتر روح دوبارهی زندگیست، تئاتر زندگی دوباره است، تئاتر هنرِ زندگیست، تئاتر خودِ زندگیست، زندگی یک تئاتر است، تئاتر نیاز هر انسان است، تئاتر تاثیرگذارترینِ هنرهاست و… . همهی اینها و کلی تعابیر و تعاریف دیگر هست که هنرمندان و علاقهمندان تئاتر، هر یک به زعم خود درباره آن گفتهاند و عملا بیان همهی آنها ممکن نیست، اما بیتردید «زندگی» و «زنده بودن» نقطهی مشترک تمام تعاریف و تشبیهاتی است که تاکنون از تئاتر بر زبان جاری شده. نکتهی قابل تامل و توجه دیگری که نمیتوان آن را نادیده گرفت، اهمیت «کار گروهی» در تئاتر است. مسئلهای که چنانچه رعایت نشود هیچ تئاتری نمیتواند به درستی اجرا شود. به قولی کار گروهی مهمترین عاملیست که تاکنون این هنر را سر پا نگه داشته و رمز ماندگاری و تاثیرگذاری این هنر شمرده میشود. به همین خاطر بسیاری از اهالی فن با طرح موضوع تئاتر کاربردی معتقدند میتوان با این رویکرد و به واسطه قدرت تاثیرگذاری تئاتر بر مخاطب، از این هنر نه تنها برای سرگرمی بلکه برای پرداختن به مسائل مهمتری همچون آموزش، درمان و از همه مهمتر توانمندیسازی مردم برای بهبود شرایط زندگیشان استفاده کرد. نمایش «آری یا نه» نوشته حسین جمالی با کارگردانی مجید رحمتی که این روزها در پلاتو مجموعه تئاترشهر در حال اجراست، از نمونههای قابل توجه در زمینه تئاترکاربردی است که اتفاقا با استقبال خوب مخاطبان تئاتر نیز مواجه شده. نمایشی که در آن به جای چهرههای شناخته شده و بعضا تکراری که پیش از این بارها روی صحنه به عنوان بازیگر دیدهایم، تعدادی از بچههای مرکز کودکان کار خیابانی یاسر در آن نقشآفرینی میکنند. اثری که حسین جمالی با اقتباس از نمایشنامه «آنکه گفت آری، آنکه گفت نه» برتولت برشت به رشته تحریر درآورده و مجید رحمتی نیز پس از ماهها تمرین با تعدادی از کودکان کار آن را برای اجرا آماده کرده است. کاری که در شرایط امروز تئاتر کمتر کارگردانی انجام میدهد.
مجید رحمتی کارگردان نمایش «آری یا نه» در پاسخ به این سوال که در شرایطی که حتی بسیاری از نمایشهایی که با بازیگران حرفهای اجرا میشود هم نمیتوانند از نظر اقتصادی هزینههای اجرایی گروههایشان را تامین کنند، چگونه دست به اجرای نمایشی با استفاده از تعدادی از کودکان کار زده، گفت: شرایط اقتصادی در حال حاضر نه تنها در تئاتر بلکه در دیگر شغلها نیز آنچنان که باید به سامان نیست، اما من اصلا این ماجرا برایم مهم نبود و در واقع این کار یک اتفاق دلی بود.
رحمتی ادامه داد: سال گذشته وقتی که با مرکز کودکان خیابانی یاسر آشنا شدم، آنچنان استعدادی در این بچهها دیدم که به این نتیجه رسیدم که میتوان با این بچهها نمایشهای خیلی جدیتر روی صحنه برد و حرفهای ویژهتری را طرح کرد. بعد از آن با خانم مقتدی رئیس قبلی تئاترشهر صحبت کردم ولی به دلیل مشغلههای کاری تا خردادماه ۹۵ فرصت پرداختن به آن فراهم نشد. اواخر بهار تصمیم گرفتم با توجه به صحبتهای قبلیام با مجموعه تئاترشهر این کار را روی صحنه ببرم. واقعا هم برایم مهم نبود که برای اجرای این کار اسپانسر یا حامی داشته باشم. و به جز مرکز هنرهای نمایشی که از کار ما حمایت مالی کرده هیچکس دیگری از این اجرا حمایت نکرده. تنها معاونت اجتماعی سازمان بهزیستی استان تهران یکسری قولهایی درباره آینده به ما دادند اما درباره این کار نه خیرین و نه بهزیستی و نه هیچ کس دیگری هیچ حمایتی نکرده.
او درباره آنچه که انگیزهی اولیه چنین کاری را به ذهن او متبادر کرده، گفت: سال گذشته وقتی در برنامهای در روز عید غدیر من یکی از این بچهها را (عرفان احمدزاده) که الان بازیگر اصلی نمایش هست را دیدم، زمانیکه ما داشتیم یک اتود نمایشی برای اینها اجرا میکردیم آمد پیشم و گفت ببین میتوانی کاری برای بکنی و ما را از اینجا ببری. هیچ کس هیچ کاری برای ما نمیکند، تو یک کاری برای ما بکن. بعد از آن برنامه زمانیکه از آنجا بیرون آمدم یک حال عجیبی به من دست داد و واقعا خدارا شکر که توانستم یک کاری کوچکی برای این بچهها انجام بدهم. از همین جا هم اعلام آمادگی میکنم که هر دستگاه، سازمان و یا ارگانی که میتواند بیاید به این بچهها کمک کند من و بیش از ۲۰ تن از دوستانم قول میدهیم که با تمام توان برای این بچهها یک مرکز ویژهی آموزش و استعدادیابی ایجاد کنیم و با آنها به شکل جدی تئاتر کار کنیم تا بتوانند در طول سال اجرا بروند و نه به صورت محدود.
کارگردان نمایش «آری یا نه» در پاسخ به این سوال که آیا اجرای این نمایش تاثیر مشهودی در رفتار و عملکرد این کودکان داشته یا نه، عنوان کرد: یکی از کارهای ویژهای که تئاتر در طول تاریخ انجام داده، این بوده که نه تنها برای تماشاگرانش درمان بوده بلکه بازیگران تئاتر هم به نوعی به آرامش میرسیدند که از این مقوله در دنیای مدرن با عناوین مختلفی مثل تئاتر درمانی یاد میشود. اما درباره این بچهها باید بگویم که مربیانی که در این مدت آمدهاند و اجرای این بچهها را دیدند تعجب میکنند که در این سه چهار ماه چه اتفاقی افتاده که این بچهها تا این حد رفتارشان تغییر کرده. چراکه دو تا از بازیگران ما تا پیش از این اصلا با مربیان خود حرف نمیزدند اما الان روی صحنه دیالوگ و مونولوگ میگویند.
او با اشاره به امکانات کم آموزشی برای کودکان کار، افزود: آنقدر انگیزهی این بچهها بالاست که حتی من وقتی دو روز قبل از اجرا مونولوگ یکی از بچهها را تغییر دادم آن را به راحتی حفظ کرد و آماده اجرا شد. زیرا شرایطی برای تخلیهی روحی روانی برایشان ایجاد کردم. یعنی این کودکان در تئاتر فریادها و نجواهای خودشان را به گوش تماشاگر میرسانند.
این کارگردان تئاتر همچنین در پاسخ سوالی درباره علت انتخاب این نمایشنامه که اقتباسی از برشت است، برای این بچهها نیز توضیح داد: انتخاب این متن به دوران دانشجویی من برمیگردد و این متن را از همان سالها دوست داشتم روی صحنه ببرم. چیزی که در این متن قابل توجه است اینست که مسئله دارو و درمان بیماری یکی از بزرگترین مشکلات بشر بعد از جنگ، غذا و مسکن است. البته این بیماری الزاما نباید سرماخوردگی یا از این دست بیماریها باشد گاهی میتواند یک بیماری اجتماعی باشد که برشت در نمایشنامه «آنکه گفت آری آنکه گفت نه» روی این مسئله دست میگذارد. در واقع کودکی که در آن نمایشنامه برای درمان بیماری اجتماعیِ مادرش به همراه معلم خود برای یافتن دارو میرود در واقع به یک کشف و شهودی میرسد. بر همین اساس به پیشنهاد حسین جمالی متن را بر اساس آن نمایشنامه بازنویسی کردیم و کاملا به یک متن جدید رسیدیم. البته بخشی هم بر اساس بداهه و اتودهای از پیش تعیین شده که در جلسات آموزشی با این بچهها داشتیم اجرا میشود.
رحمتی با با بیان اینکه این بچهها بسیار مهجور هستند و آموزشهای تنها به یکسری چیزهای خیلی معمولی در حد پوشاک و غذا محدود میشود و اصلا هیچ فوق برنامه جدی ندارند، اضافه کرد: تاثیر تئاتر بر این بچهها بسیار قابل توجه بوده و این مسئله برای مدیران این مجموعه نیز بسیار جالب است که چگونه با یک نمایش ساده میتوان بچههایی را که به نظر غیرقابل کنترل میرسند را سرگرم و کنترل کرد. به عبارتی تئاتر توانسته با آنها ارتباط خاصی برقرار کند که پیش از این تجربه نکرده بودند.
او در پایان از اجرای نمایش «آری یا نه» در جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان همدان و همچنین اجرا در بخش مرور جشنواره بینالمللی تئاتر فجر خبر داد و گفت: امیدوارم روزی تمام ارگانها و سازمانهایی که با این موضوع مرتبط هستند در اجرای این کار ما را همراهی کنند. زیرا آمار عجیبی از کودکان کار وجود دارد که بخشی از آن ثبت شده اما هنوز کودکان بسیاری هستند که در لیست آمارها وجود ندارند و هر روز بر تعداد آنها افزوده میشود و با تئاتر میتوان در جهت رفع و کاستن این آسیب اجتماعی گامهای مهمی برداشت.
گفتنی است، نمایش «آری یا نه» با نقشآفرینی علیرضا کیمنش، مسیح کاظمی، عرفان احمدزاده، امیرحسین رضایی، سهراب حیدری و فیروز غلام حضرتی، هر روز ساعت ۱۸ در پلاتو مجموعه تئاتر شهر اجرا میشود.
[…] فریاد کودکان کار در صحنه تئاتر | روزنامه هنری هنرمند […]