علی نجفی| در حال حاضر نوازنده تاری را نمیتوانید پیدا کنید که با شنیدن صدای ساز فرهنگ شریف از خود بی خود نشده و آرزو نداشته باشد بتواند روزی چون او بر ساز زخمه زند. صدایی که در چندین دهه غیر از مضراب استاد شریف از ساز دیگری به گوش نرسیده و همین باعث تمایز نوازندگیاش با بسیاری دیگر از اساتید شده است. برای نگارنده که خود نیز از شیفتگان و دلباختگان مضراب شیرین استاد شریف است و خاطرات بسیاری از این استاد شریف در ذهن دارد، سخت است که در این شرایط بتواند جان مطلب را ادا کند. اما مهمترین ویژگی استاد فرهنگ شریف که فراتر از موسیقی است و او را به انسانی شریف بدل ساخته بود منش و رفتارش با دوستداران و همکارانش بوده است. روی خوش و میهمان نوازی استاد زبان زده خاص و عام بود وهیچگاه در هیچ شرایطی نقد و ایراد به شخصی وارد نمیکرد. حتی با بی مهریهای فراوانی که در طول دوران بر سرش آمده بود باز به نیکی از همه یاد میکرد و همین خصلت اخلاقی باعث شد همگان او را مرد شریف موسیقی بنامند.
درخصوص شیوه منحصر به فرد تارنوازی استاد شریف، که او را از سایر نوازندگان هم دوره متمایز میکرد و در کنار کسانی چون جلیل شهناز و لطف الله مجد از مهمترین بداههنوازان دهههای سی و چهل خورشیدی قرار میدهد باید اشاره کنیم این گروه از تارنوازان که به «شیرین نوازی» شهره بودند، ابتدای کارشان مخالفانی جدی در میان سنتی نوازان و نوازندگان ردیف داشتند. با این حال که مخالفان شیرین نوازان معتقد بودند آنها به اصالت ردیف سنتی آسیب میرسانند، ولی همین سنتیهای بنیادگرا وقتی به تار شریف میرسند، کمی کوتاه میآیند و اذعان داشتند که این سبک تازه را فرهنگ به شکلی به کار میگیرد که نه تنها آسیبرسان نیست بلکه جاذبههای پنهان گوشههای سنتی را آشکارتر میسازد. به این ترتیب یکی از مهمترین و دلنشینترین سبکهای نوازندگی تار متعلق به استاد شریف میباشد. وی با ابداعاتی که در نحوه انگشتگذاری و مضراب زنی در نقاط مختلف سیمهای تار انجام داده، از تار صدایی کاملا متفاوت به وجود آورده که بسیاری معتقدند زیباترین صدای تولید شده از ساز تار است. جستجو و دقت وسواسگونهی او در سونوریته ساز به گونهای بود که آنقدر در جنس و نحوهی پوست کشیدن تار دقت داشت تا به صدای دلخواهش نمیرسید دست بردار نبود. وی با قریحه پر ذوقش، ملودیهایی بسیار لطیف و زیبا ساخته است. استفاده از ظرفیتهای تار در صدادهیهای متنوع، سکوتهای سنجیده، آفرینش جملاتی فارغ از قالبهای ردیف، جوابهای کوتاه و موثر، اجرای ماهرانه انواع کششها و مالشهای طولی و عرضی که ریشه در روشهای ویولن نوازی ایرانی دارد، تکیه بر خیال آزاد و قدرت ایجاد موقعیتهای خلسهآور در هنگام تکنوازی و آفرینش کوکهای گوناگون اختصاصی از ویژگیهای برجسته هنر نوازندگی استاد بهشمار میرود به گونهای که سبک و اسلوب نوازندگیاش منحصر به خود او بوده و از ساز هیچ نوازندهای به غیر از ساز خودش شنیده نشده است. حال ایران یکی دیگر از بزرگان موسیقیاش را از دست داد، به راستی با مفاخر هنر کشورمان چه کردهایم و مسئولین فرهنگی در مقایسه دیگر کشورها با گنجینههای ملی خود که زنده هستند چگونه رفتار کردهاند؟ از بهار ۹۵ که اخباری مبنی بر وخامت بیماری استاد و بستری شدنش منتشر شد بارها این جمله را شنیدیم که مسئولین قراراست هزینههای درمانی استاد را که حداقل کاری بود میشد انجام داد را پرداخت کنند ولی باز عدم پرداخت هزینه در دورههای مختلف بیماری استاد دل اهالی موسیقی را به درد آورد. هرچند نه استاد شریف نیازی به پرداخت هزینهها داشت و نه مناعت طبعش اجازه میداد که اعتراضی کند. حتی در آن زمان شایعاتی مبنی بر فروش یکی از سازها یحییاش منتشر شد که دل استاد را به در آورد. اکنون دیگر فرهنگ شریف در بین ما نیست و تمام پیامهای تسلیت مسئولین نه برای استاد و نه اهالی موسیقی دردی را دوا میکند. ای کاش میدانستیم ناگهان چقدر زود دیر میشود تا ارزش و منزلت بزرگان و مفاخر هنر ایران عزیزمان را آنگونه که مستحقش هستند، بدانیم.
آنان که به مضراب تو دلسوختهاند/ خورشید در اعماق تو افروختهاند/ در ورطهی بی مهری و بی فرهنگی/ فرهنگ شریف بودن آموختهاند.
زندگینامه استاد فرهنگ شریف
فرهنگ شریف در سال ۱۳۱۰ در شهرستان آمل استان مازندران به دنیا آمد. گویی پدر میدانست روزی فرزندش به جایگاه بزرگ و دست نیافتنی خواهد رسید که چنین نامی نیکو را برایش برگزید. وی از چهار سالگی تحت تاثیر آموزش موسیقی به وسیله پدرش قرار گرفت. همچنین رفت و آمد بزرگان موسیقی به منزل آنها خصوصا عبدالحسین خان شهنازی برادر حاج علی اکبرخان شهنازی، برایش باعث به وجود آمدن شوری مضاعف در یادگیری موسیقی شد. در سن دوازده سالگی نخستین تک نوازی خود را که به صورت زنده از رادیو پخش میشد با موفقیت اجرا کرد و به دنبال آن در اغلب برنامههای گلها به عنوان تک نواز آواز، خوانندگان برنامه را همراهی میکرد.
فرهنگ شریف در کارنامه هنری خود با خوانندگانی چون تاج، غلامحسین بنان، شجریان، محمودی خوانساری، ایرج و … هم نوازی داشته است و در چند فستیوال بین المللی از جمله فستیوال موسیقی برلین توانسته است ساز تار را به خوبی به جهانیان بشناسد. همنوازی وی با استاد شجریان در آواز همایون و ابوعطا در برنامه گلها از جمله به یادماندنیترین آثار آوازی این استاد و شجریان به شمار میرود.
شریف چند سالی را در دانشگاههای مطرح آمریکا به امر آموزش موسیقی مشغول بود. استاد فرهنگ شریف موفق به دریافت نشان درجه یک هنری معادل دکترا است، شد. فرهنگ شریف در جشنوارههای مختلف موسیقی فجر هم به همراه سعید رودباری به اجرای دو نوازی پرداخته است.
او از سوی مرکز حفظ میراث فرهنگی شرق در دانشگاه موزه هنر لندن برای برگزاری کنسرت پژوهشی و همچنین تشکیل کارگاه تخصصی ساز تار دعوت شد. در این سفر علاوه بر اجرای کنسرت پژوهشی ویژگیهای ساز تار را در ۵ جلسه تشریح کرد. این کنسرت از سوی دانشجویان و علاقهمندان با استقبال فراوانی مواجه شد. استاد شریف کنسرتهای پژوهشی در کشورهای آلمان و انگلستان برگزار نمود. وی در ایران نیز کنسرتهای متعددی در تالارهای متعدد و فستیوالها و جشنوارهها برگزار کرد و همچنین همراه با محمد رضا شجریان کنسرتهای متعددی در کشور ایران و کشورهای مختلف اجرا نمود. میتوان از آثار استاد به برنامه گلها به همراه آواز بنان، اکبر گلپایگانی و ایرج، بزم عاشقان با آواز ایرج و اکبر گلپایگانی، همایون (برنامه گلها با محمدرضا شجریان)، آلبوم پیوند مهر با آواز محمدرضا شجریان (۱۳۶۳)، آلبوم عشاق، آلبوم شور معشوق، آلبوم کرشمه، آلبوم اصفهان، آلبوم مهر افروز، آلبوم ساز و نوا، آلبوم سدره، آلبوم نازنین یار، آلبوم زخمه (۱۳۸۲)، آلبوم عاشقانهها (۱۳۸۳)، آلبوم زمرد (۱۳۸۴)، آلبوم آه باران با آواز محمدرضا شجریان (۱۳۸۸)، آلبوم چنگ اورنگ اشاره کرد.
این استاد برجسته و صاحب سبک تار در سن ۸۵ سالگی به دلیل عارضه ریوی ۱۷ شهریور ۱۳۹۵ درگذشت.
افسوس که استاد محمدرضا شجریان نیستند که در آخرین وداع با استاد شریف بخوانند. این سنت را استاد شجریان از زمان فوت استاد برومند تا زمان فوت استاد شهناز بنا نهادند. حتما روح بزرگ استاد شریف حسرت شنیدن صدای ملکوتی استاد شجریان را در آخرین وداع میکشد.
دیگر صدای تار از این پس لطیف نیست/ هر زخمه ای که زخمه تار شریف نیست/ فرهنگ رفت خسرو خوبان بیا بخوان/ جز تو کسی به زخم دل من حریف نیست
بدون دیدگاه