امین کردبچه چنگی
نگاه به اعتیاد، به عنوان یک آسیب بزرگ اجتماعی همواره از جملۀ مسائلی بوده است که همۀ عرصهها و به ویژه هنر را تحت تأثیر خود قرار داده است. در این میان، شاید هیچ یک از ابزارهای موجود در دست هنرمندان نتواند به اندازۀ هنر نمایش و انتقال مستقیم مفاهیم به مخاطب تأثیرگذار باشد. «بهمن کوچیک»، آخرین اثر نمایشی «مهران نائل» در مقام کارگردان در پردیس تئاتر شهرزاد تهران، از جمله آثاری است که نگاهی کمدی به موقلۀ تراژدی اعتیاد و تأثیرات دراز مدت آن بر زندگی فرد معتاد دارد.
پیامهای مستقیم روی مخاطب تأثیرگذار نخواهند بود
مهران نائل، کارگردان نمایش «بهمن کوچیک»، در گفتگو با هنرمند، با اشاره به این امر که این متن بر اساس بداهه پردازی شکل گرفته است و نویسندۀ آن یک شخص خاص نیست، گفت: کار را به صورت گروی بر روی یکایده آغاز کرده و بر روی قسمتهای مختلف آن اتود زدیم و در همین راستا، با جرح، تعدیل و تغییر اتودها نمایش «بهمن کوچیک» شکل گرفت و در واقع هیچ چیز نوشته شدهای بر روی کاغذ وجود ندارد. وی در ادامه، این نمایش را برگرفته از بداهه پردازیهایی دانسته که به مرور زمان ثابت شده است، افزود: در روند اجرای این نمایش، هر شب ممکن است که اجرای این اثر با شب قبلی یا شب بعدی تفاوتهایی کوچک و جزئی داشته باشد، اما کلیت نمایش دقیقاً همان چیزی است که در روزهای تمرین شکل گرفت.
نائل، با اشاره به این که افراد همیشه نصیحت میکنند و میگویند این کار را بکنید و این کار را نکنید، ادامه داد: به نظر من نصیحت کردن هیچ تأثیری ندارد و هیچ پیام مستقیمیروی مخاطب آن تأثیرگذار نخواهد بود، مگر این که این اتفاق از راهی غیرمستقیم بیفتد.
این کارگردان جوان تئاتر، در ادامه موضوع اعتیاد را یکی از وحشتناک ترین موضوعات روز جامعه و خانوادهها دانسته و ضمن تأکید بر این امر که سعی کرده است تا بدون هیچ گونه خود سانسوری در این باره با مخاطب حرف بزند، اظهار داشت: «بهمن کوچیک» با اغراق پیرامون این موضوع صحبت کرده است و به این موضوع پرداخته است که از کودکی پیرامون فرد چه اتفاقاتی میافتد که او به سمت اعتیاد کشیده میشود و اغراق نیز، ضمیمۀ این کار شده است تا آن را با نمک تر جلوه بدهد.
وی، ضمن اذعان به این امر که «بهمن کوچیک» با نگاهی نقادانه و طنز به یک موضوع تراژدی میپردازد، تصریح کرد: تصمیم برای این شکل از کار یک شبه اتفاق نیفتاده است و این روند، در گروهی به سرانجام رسید که ما از دوران دانشجویی در آن به فعالیتهای تئاتری میپرداختیم و این فعالیتها کماکان نیز ادامه دارد و در عین حال، نمایشهای دیگری که از سوی این گروه تولید شده است، به فراخور حال و زمان دقیقاً به همین شکل بوده است.
کارگردان نمایش «بهمن کوچیک» با اشاره به این که در طول مدت فعالیت این گروه، همواره حال و هوای طنز در آثار تولید شده وجود داشته است و بر همین اساس، «بهمن کوچیک» نیز از آن دور نیست، تأکید کرد: چیزی که در این نمایش حال من را خوب میکند و به من انرژی میدهد این است که تماشاگر «بهمن کوچیک» پس از پایان اجرا، با حالی خوب از سالن بیرون میرود و این امر برای من بسیار لذت بخش و خوشحال کننده است. نائل، با اشاره به این که پس از دیدن عکاسهای یکه توسط عکاس گروه از لحظههایی که مخاطب با نمایش درگیر بوده است و با لحظه به لحظۀ آن خندیده است، خداوند را شکر کرده است، یادآور شد: بهترین هدیه برا من این است که تماشاگر راضی از سالن بیرون میرود و همین امر موجب میشود که تماشاگران این اثر، چندین بار برای تماشای این نمایش حضور پیدا کرده اند.
وی در همین راستا با اشاره به این امر که بازخوردهایی که از مخاطبان اثر دریافت کرده است، بازخوردهایی مثبت بوده است، گفت: در عین وجود نگاه هی مثبت به اثر، نگاههای ارزشمند منتقدان نیز در طول روزهای اجرا به ما منتقل شده است که پذیرای آن هستیم و اگر احساس کنیم که نقدهای وارد شده درست است و به پیشبرد اهداف کار کمک میکند، سعی در اصلاح موارد خواهیم داشت.
سعی کردیم روی لبۀ خط قرمز تئاتر حرکت کنیم
محمد بحرانی، بازیگر نمایش «بهمن کوچیک» در گفتگو با هنرمند، با اشاره به این که گروه نمایشی «بیدل» متشکل از جمعی از دانشجویان تئاتر شهرستانی هستند که از سال ۱۳۷۹ در دانشگاه تهران فعالیتهای هنر خود را آغاز کرده اند، گفت: پس از گذشت حدود ۱۷ سال همچنان دوستیهای گروه «بیدل» پابرجاست و این شیوه در بسیاری از فعالیتهای تئاتری که تا کنون در این گروه شکل گرفته است ثابت بوده است. وی در ادامه، «بهمن کوچیک» را تر و تمیزترین و شسته رفته ترین کار گروه بیدل دانسته و با اشاره به این امر که حال خوب مهم ترین ویژگی این نمایش برای اوست، افزود: من همواره از جمعهای دیگر فرار میکنم و به این جمع میپیوندم که حالم خوب باشد و در مان رفقا این اتفاق میافتد. این بازیگر تئاتر، در همین راستا، با اذعان به این امر که به نظر او مخاطب نیز از حال خوب گروه، انرژی مثبت دریافت میکند و حال او نیز خوب میشود، ادامه داد: مخاطب «بهمن کوچیک» یک ساعت ز فضای شلوغی شهر در این نمایش دور است و به دور از هیاهوی بوق ماشینهای تهران به دیدن «بهمن کوچیک» مینشیند تا حالش خوب شود، اما در نهایت مخاطب اثر است که باید بگوید این اتفاق در این نمایش میافتد یا خیر.
بحرانی در بخشی دیگر از این گفتگو، با اشاره به این امر که مخاطب اثر همواره در طول مدت اجرا به آن میخندد و از سالن راضی بیرون میرود، اظهار داشت: ترازدی و کمدی اصولاً مشترک هستند و این تولید کنندۀ اثر است که میتواند به هر مفهومی، نگاهی تراژدی و یا کمدی داشته باشد. صداپیشۀ عروسک محبوب «جناب خان» در برنامۀ «خندوانه»، در ادامه با اشاره به این امر که در طول روند داستان کمدی، برای قهرمان این قصه ماجرایی تراژدی اتفاق میافتد، تصریح کرد: زمانی که مخاطب به شخصیت اصلی آثاری از این دست، با نگاه بیرونی نگاه میکند به آن میخندد و این امر در حالی است که اوضاع برای خود او کمدی نیست.
وی در همین راستا، «بهمن کوچیک» را فردی دانسته که در اجتماع امروز ما همین ویژگی را دارد و در خانواده، اجتماع، محله و خوابگاه به واسطۀ شرایط اجتماعی به سیگار، از سیگار به اعتیاد و نهایتاً از اعتیاد به مرگ سوق داده میشود و تأکید کرد: دیدگاه گروه «بیدل» یک دیدگاه کمدی پیرامون مسئلهای تلخ و تراژدی است.
بحرانی با اشاره به این امر که گروهی از هنرمندان تئاتر امروز در حال تولید آثار خیابانی با موضوع و محتوای قوانین ترافیکی در تهران هستند، تئاتر را یکی از مهم ترین ابزارهای فرهنگی دانسته که در حوزه فرهنگ سازی کار میکند و بر همین اساس، یادآور شد: ما قاعدتاً نمیتوانیم این مشکل را ریشه کن کنیم، نمیتوانیم تأثیر زیادی بگذاریم اما به اندازۀ خودمان و در حد خودمان برای آگاهی عموم اقشار جامعه و به ویژه مخاطبان هنر تئاتر نسبت به مقولۀ اعتیاد، تلاش میکنیم. این هنرمند تئاتر، در بخشی دیگر از این گفتگو در پاسخ به سؤال خبرنگار هنرمند پیرامون محدودیتهای موجود در تئاتر، با اشاره به این امر که همۀ افراد و همچنین هنرمندان در چارچوب قوانین وضع شده در کشور زندگی میکنند و بر همین اساس، بنا به ذات کمدی میبایست با خطوط قرمز یک جامعه شوخی کرد، گفت: تولید کنندۀ یک اثر نمایشی میبایست درعین این که با پرداخت کمدی با خطوط قرمز شوخی کند، باید تلاش کند تا این خطوط را رد نکند و ما نیز سعی کردهایم که روی لبۀ خط قرمز حرکت کنیم.
اثر هنری باید در عین سرگرمیپیام خود را به مخاطب برساند
مهدی شاه پیری، بازیگر نمایش «بهمن کوچیک» در گفتگو با هنرمند، با اشاره به این امر که در دوران دانشجویی سفارشهای متعددی را در حوزۀ تولید آثار خیابانی دریافت میکرده است، گفت: به خوبی به یاد دارم که مهران نائل، سفارشی را بر اساس یک روز بدون سیگار در دانشگاه گرفته بود و میبایست برای این سفارش، نمایشی با محتوای کمدی تولید میشد که با همراهی محمد بحرانی، این اثر شکل گرفت و بعدها امیر نیز به گروه اضافه شد. وی در ادامه، با اشاره به این که این طرح در یکی از کلاسهای درس دانشکدۀ هنرهای زیبا در تهران شکل گرفته و پس از آن نیز اجرا شده است، افزود: آن زمان این نمایش با مدت زمانی کوتاه تر و داستانی جمع و جور تر تولید شد و زمانی که «مهران نائل» میخواست که پایان نامۀ کارشناسی ارشد خود را ارائه دهد، از گروه خواست تا با بازبینی در این اثر، همین کار را به صورت خیابانی عنوان موضوع پایان نامه ارائه دهند.
بازیگر نمایش «بهمن کوچیک» شکل گیری تمرینهای متعدد و اضافه شدن موزیک را از جملۀ مهم ترین ویژگیهایی دانسته که در سری دوم به اثر اضافه شد و در ادامه با اشاره به این که سالن انتظامیدر سال ۱۳۹۵ از این گروه خواسته است تا مجدداً ین اثر را اجرا ببرند، ادامه داد: این نمایش نهایتاً در سال ۱۳۹۵ با تکیه بر رویدادهای روز، به روز رسانی شد، رنگ و لعاب جدیدتری گرفت و با توجه به این امر که استقبال خوبی از آن صورت گرفت و بسیاری از مخاطبانی که دوست داشتند این اثر را ببینند، موفق به تهیه و دریافت بلیط نشدند، از گروه درخواست اجرای مجدد داشتند، این اثر مجدداً با تغییرات جزئی به روی صحنه رفت و اگر قرار باشد که این اثر، مجدداً اجرا شود، ممکن است دستخوش تغییراتی شود.
شاه پیری، وجود نگاه ظریف کمدی به داستان تراژدی را یکی از مهم ترین لایههای دوست داشتنی این نمایش دانسته و با تأکید بر این موضوع که این گروه معتقد است که اگر قرار است حرفی زده شود و پیامیبه مخاطب انتقال پیدا کند، میبایست به دور از شعار و مستقیم گویی انجام شود، اظهار داشت: برای انتقال درست مفهوم توسط یک اثر هنری و به ویژه تئاتر، سینما و یا تلویزیون باید در پلۀ نخست بتوانیم مخاطب خود را سرگرم کنیم و در ادامۀ آن سرگرمیو در لحظهای که از دیدن اثر لذت میبرد، میتوان پیام موضوع را در دل این قضیه گنجاند و به مخاطب انتقال داد.
این بازیگر تئاتر با اشاره به این که همواره دوست داشته است که به صورت خلاق به موضوعاتی که به گروه داده میشود، نگاه کند، تصریح کرد: در این میان به نظر من اگر موضوعی غمگین تر از این هم وجود داشت، ما دقیقاً به همین شیوه با آن برخورد میکردیم، چرا که اولاً بلد نیستیم به شیوهای غیر از کمدی نگاه کنیم و از جنس خودمان است و ثانیاً، اعتقاد داریم که در پلۀ نخست، میبایست تماشاچی را سرگرم کرد، چرا که نگاه تماشاچی به هنرهایی مثل سینما، تئاتر و تلویزیون نگاهی سرگرم کننده است و بعد باید در دل آن پیام را به مخاطب انتقال داد. وی در همین راستا، با اشاره به این امر که برخی معتقدند که اول باید پیامیرا برای یک نمایش در نظر گرفت و بعد از آن به سرگرمیمخاطب فکر کرد، یادآور شد: اثر نمایشی میبایست در پلۀ نخست به سرگرمیفکر کند و به تبع آن، تولید پیامیتأثیر گزار را نیز در نظر داشته باشد که بحمدلله «بهمن کوچیک» در این زمینه موفق عمل کرد.
اگر مخاطب نمایش از دیدن اثر لذت نبرد به بیراه رفتهایم
امیر سلطان احمدی، بازیگر نمایش «بهمن کوچیک» در گفتگو با هنرمند، با اشاره به این امر که این گروه از دوران دانشجویی آثار مشترک تئاتری زیادی را تولید کرده اند، گفت: «بهمن کوچیک» از دل آثاری شکل گرفته است که برخی از آنها به سفارش جشنهای دانشجویی بوده است و یا آئینهای ویژهای که در دانشگاه برگزار میشده است و در این میان به گروه نمایش ما سفارش کار داده میشد. وی در ادامه، با اشاره به این امر که در دوران تئاتر دانشجویی نمیشد که کارهای عجیب و غریب کرد که دکورهای عجیب و غریب داشته باشد، افزود: برای شکل گیری این دست از کارها گروه ما مجبور بود که در دل یک جشنی که حالت واریته با رنگ بندی برنامههای مختلف دارد، به گونهای کار کند که اثری ساده را به روی صحنه ببرد.
این بازیگر تئاتر، با اشاره به این امر که تا کنون هیچ یک از آثار نمایشی تئاتر آزاد را به تماشا ننشسته است، ادامه داد: «بهمن کوچیک» به دلیل این که به خطوط قرمز نزدیک است و یا در حالتی پیش میرود که شاید در برخی از موارد این حس برای تماشاچی پیش بیاید که اثر خطوط قرمز را رد میکند و یا شاید به این دلیل که این نمایش بدون وابستگی به زیورآلاتی چون صحنه و لباس پیش میرود و مطلق به حرکت بازیگر مبتنی است، این حس در تماشاچیانایجاد شود.
سلطان احمدی تئاتر با اذعان به این که آثار نمایشی آزاد حتما مخاطب خود را خواهند داشت و اگر سالنهای آنان پر میشود، حتماً در مسیری درست گام برداشته اند که این اتفاق میافتد و بر همین اساس، اظهار داشت: تمامیهنرمندان، هنر را برای مخاطب کار میکنند و اگر قرار باشد که مخاطب از هنر لذت نبرد و در این میان طیف خاصی از مخاطبان که همین هنرمندان تئاتر هستند، به تماشای آثار نمایشی بیایند و از دیدن آن لذت ببرند و به به و چه چه کنند، به بیراهه رفتهایم.
وی در ادامه، ضمن تأکید بر این امر که تماشاچی نمایش و لذتی که از اثر نمایشی در وجود او تولید خواهد شد دو اولویت مهم او در یک اثر نمایشی است، تصریح کرد: حال اگر اثر نمایشی کمدی باشد، گروه تولید کنندۀ اثر میبایست شادی و خندۀ تماشاچی را بر روی صحنه ببیند و خیال گروه تولید راحت باشد که از جوان ۱۵ ساله تا پیرمرد ۸۰ ساله به انداز کافی از اثر لذت میبرند و مخاطب این آثار نمایشی بخشی نیستند که به آنان لقب روشن فکر میدهند.
بازیگر نمایش «بهمن کوچیک» با تأکید بر این مفهوم که اگر بنا باشد اثری در حوزۀ تئاتر تولید شود که تماشاچی از آن سر در نیاورد، گروه به بیراهه رفته است، تأکید کرد: در سن سی و شش یا هفت سالگی به این نتیجه رسیده ام که ارزش مخاطب تئاتر بسیار بالاتر از این حرفهاست و دورۀ شبیه سازی آثار نمایشی امروز به تئاتر تجربی گذشته است، چرا که برای مردم کار میکنیم و تا به امروز بازخورد بسیار خوبی از مخاطبان آن دریافت کردهایم. سلطان احمدی، ضمن تأکید بر این که گروه تولید اثر، هر گاه احساس کرده است که عبور از خط قرمزها ممکن است به کسی بربخورد، دست به اصلاح آن زده است که توهینی به تماشاچی نشود، یادآور شد: در مدت زمان تولید اثر نمایشی سعی بر آن داشتهایم تا هر چه از دستمان بر میاید برای کسب رضایت مخاطبان اثر انجام دهیم و اثری را باب طبع و ذائقۀ مخاطب به روی صحنه ببریم.
بدون دیدگاه