مونا کریمی| رضا فرهمند مستند ساز برجسته کشورمان در یازدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران (سینماحقیقت) با مستند بلند «زنانی با گوشواره‌های باروتی» که به موضوع زنان و کودکان آسیب دیده جنگ در عراق به ویژه زنان داعشی می‌پردازد توانست توجه بسیاری از مخاطبان و منتقدان را به خود جلب کند و علاوه بر نامزدی دریافت هفت جایزه در بخش‌های مختلف، جایزه بهترین فیلم مستند بین‌الملل و بهترین کارگردانی را کسب نماید. مستند زنانی با گوشواره‌های باروتی به همراه یک مستند دیگر تنها فیلم‌های حاضر در سی و ششمین جشنواره فیلم فجر هستند. زنانی با گوشواره‌های باروتی درباره خبرنگاری عراقی است که مشغول تهیه گزارش از نبرد با داعش است و به همین واسطه با زنان مختلف داعشی مواجه می‌شود، مستندی ملتهب که برای نخستین بار تصاویری از این زنان را در جنگ نمایش می‌دهد. اثری که با توجه به عنوان فیلم تلفیقی از جنگ و باروت و گوشواره و زنانگی را به مخاطب ارائه می‌دهد. به بهانه نمایش این مستند گپ کوتاهی با رضا فرهمند داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
کمی از انتخاب سوژه ملتهب و فضای کلی داستان که شما را ترغیب به ساخت این مستند کرد بگویید؟
سفر به عراق برای تحقیقات میدانی در حول محور شخصیت خبرنگار مرد شروع شد ولی در سفر به منطقه جنگی با اتفاقی روبرو شدم که در موازات با تجاربی بود که در گذشته با آن روبرو بودم یعنی زن. نور الحلی خبرنگار وفعال اجتماعی زنی بود که در میان جمع خبرنگاران مرد در تلعفر به خوبی برجسته بود و این حضور از چند جهت قابل توجه بود، اول این که پیشینه تجارب فیلمیک در عراق هیچ‌گاه در حول محور زن و از نگاه زن وجود نداشت، دوم این که تجربه‌هایم در فیلم‌های گذشته در حوزه زنان و کودکان به خوبی می‌توانست در فضایی این چنینی به من کمک کند، بنابراین بدون صرف هیچ زمانی با نور الحلی وارد گفتگو شدم و قرار شد که او با گروه همراه شود. در واقع بهترین موقعیت ممکن بود که در این سفر اتفاق افتد و آن چنان مرا شگفت زده کرده بود که خطرات کار در این مکان را برایم بسیار ساده کرده بود.
ویژگی این مستند از نظر شما در چیست و مخاطب باید به چه موضوعی توجه کند؟
در واقع باید بگویم این اثر از چندین جهت قابل مقایسه با سایر آثار این چنینی نیست.
اول این که پرداخت به این موضوع از رویکرد زن و با طیف گسترده زنان کاملا بکر وجدید است. می‌توانم بگویم سکانس‌هایی در این فیلم متولد شده اند که در واقع هیچ گاه مخاطبین با آن مواجهه‌ای نداشته‌اند مثل سکانسهای مربوط به زنان داعشی که بخش زیادی را به خود اختصاص داده‌اند. دوم به دلیل آن که این فیلم فضایی کاملا آزاد و مستقل وصرفا انسانی را دنبال می‌کند وهیچ کاری به پیوست‌های سیاسی این موضوع که ممکن است به شدت شعارزده باشد وجود ندارد. این فیلم به دلیل زبان انسانی که در روایت خود دنبال می‌کند می‌تواند مخاطب را با خود به خوبی همراه می‌کند.
حضور در مناطق جنگی داعش و عراق برای ساخت مستند طبیعتا شما را با مشکلاتی مواجه کرده و تولید این گونه مستند‌ها بسیار سخت‌تر و ریسک خطر بالاتری را همواره برای یک مستندساز ایجاد می‌کند!؟
شاید اگر بخواهم از شرایط کاری این پروژه صحبت کنم تنها باید در مورد مرگ گفتگو کنیم، مرگی که یکی از تجسم‌های آن را در سکانس پایانی فیلم خواهید دید. بعد از گذشت چندین ماه از فرایند تولید به این موضوع فکر می‌کنم که چرا وچگونه این اتفاق آن هم برای فیلمسازی که اولین تجربه کاری در این شرایط را دیده است رخ داد، اما شاید مهمترین نکته‌ای که در هنگام تولید برایم مهم بود موضوع آگاهی و اشتباه کمتر داشتن در تولید بود. قبلا هم گفته‌ام که افتخار این فیلم برای من به خاطر جسارت در ورود به جنگ نیست که برایم مهمترین نقطه حفظ حرکتی منسجم و متمرکز بروی یک موضوع مشخص بود که می‌توانست فیلم را فارغ از خطرات مرگ به نتیجه‌ای خوب برساند.
فیلمبرداری مستند زنانی با گوشواره‌های باروتی چقدر طول کشید و آیا از گروه غیر ایرانی برای فیلمبرداری بهره گرفتید؟
زمان تقریبی تصویر برداری ۴۸ جلسه است. عوامل اصلی مانند مدیر تولید وصدابردار از دوستان قبلی من که تجربه کار با هم داشتیم انتخاب شد، اما تعدادی از عوامل مانند مترجم و ۳ تصویر بردار از عراق انتخاب شدند.
تا چه حد در این زمینه تحقیق و پژوهش انجام شد؟
پژوهش در این پروژه بخش‌های مختلفی داشت. اول اینکه بخش زیادی از فیلم‌های این دوره را شخصا بررسی کردم که البته زمان زیادی نداشت اما مهمترین تاثیرش این بود که پروژه به سمت تکرار کشیده نمی‌شد، دومین بخش پژوهش توسط مصطفی سیفی انجام شده بود که مدت زیادی را در عراق مشغول به کار در حوزه فیلم بود، در واقع او با معرفی لوکشین‌ها و توضیح در مورد اتفاقات رخ داده درهر کدام از آن‌ها راه بسیار خوبی را برای شناخت بهتر من انجام داد و بخش سوم پژوهش‌هایی بود که در حین تحقیقات میدانی در عراق رخ داد.
درباره ریتم و ضرباهنگ این مستند بگویید که مخاطبان را دچار خستگی نمی‌کند، چون بعضی مستند‌ها این ویژگی را دارد؟
این فیلم دارای سه فصل اصلی است که از لحاظ ریتم درونی وبیرونی سکانس‌ها اساسا باهم تفاوت داشتند. در بعضی از سکانس‌ها ریتم کاملا کند و در بعضی به شدت تند هستند و این آسیب بسیار جدی بود که سکانسهای با ریتم تند بتواند مخاطب را دچار انتظار بالا از ادامه روند فیلم در ریتم تند و پرهیجان کند. در واقع یکی از مهمترین اتفاقات خوب درتدوین این پروژه که به نظر می‌رسد تا حد زیادی رخ داده است. ترتیب سکانس‌ها و در نظر گرفتن حوصله مخاطب بر اساس ریتم درونی وبیرونی سکانس‌ها است. در واقع ترتیب سکانس‌ها چندین وچند بار چیده شد و دوباره به هم ریخت و درنهایت به بهترین شکل ممکن که در توان گروه تدوین این پروژه بود رخ داد.
به نظر می‌رسد امسال با تعدد فیلم‌هایی با محوریت تمرکز بر جنگ و گروه‌های تکفیری داعش مواجه هستیم. نظرتان چیست؟
موضوع داعش در واقع صرفا یک موضوع ملی نیست، بلکه امری کاملا جهانی وفراگیر است. با در نظر گرفتن این حجم بالا از اهمیت موضوع حالا باید این سوال را پرسید که اساسا چند فیلم در ایران که قابل ارائه در جامعه جهانی باشد ساخته شده است. به نظرم بخش اندیشمند و صادرکننده فرهنگ جامعه ما دچار کاستی در این حوزه شده است. ما به واسطه این موضوع به خوبی می‌توانیم با جهان اطرافمان گفتگو کنیم و می‌توانیم با توجه به نزدیکی این اتفاق به مرزهای ایران تولید‌کننده الگوهای حقوق بشر باشیم ولی بسیار عجیب است که تولیدات در حوزه مستند و داستانی بسیار اسیر وگرفتار شعارها و حرف‌هایی است که مخاطب را حتی در حوزه ملی دچار دلزدگی و خستگی کرده است.
نظرتان درباره حضور مستند شما در جدول نمایش سینمای رسانه جشنواره فیلم فجر چیست؟
به هرصورت عدالت ممکن است برای بعضی‌ها سخت باشد. امسال یکی از کوچکترین دستاوردهای جشنواره قرعه‌کشی فیلم‌ها بود که به حق بسیار خلاقانه و درست بود و من به عنوان آخرین فیلم در آخرین روز جشنواره معتقدم که جای هیچ اعتراضی وجود ندارد.
مدیریت و رویکرد جشنواره فیلم فجر امسال را تاکنون چگونه ارزیابی می‌کنید؟
فکر می‌کنم تعداد کم فیلم‌های حاضر در جشنواره و تک بخش شدن جشنواره اتفاقی است که قبلا تکرار نشده وخلاقیت جدیدی است که نشان دهنده دغدغه تیم هدایت کننده جشنواره است و قطعا می‌تواند جلو برنده باشد. اما آن چه می‌تواند جشنواره را دچار ثبات کند طولانی شدن زمان مدیریت یک دبیر است که متاسفانه در جشنواره فجر اندک است، شاید اگر مدیریت این جشنواره بتواند دربازه زمانی طولانی‌تری عمل کند اتفاقات بهتری رخ بدهد.
بدون دیدگاه