سپیده آماده| «هادی محمدیان» کارگردان و نویسنده‌ی انیمیشن با «پرواز تا بی‌نهایت» کار در عرصه حرفه‌ای سینمای انیمیشن را آغاز کرد. مقام اول دومین دوره‌ی جشنواره‌ی عمار، مقام دوم در جشنواره‌ی ایران هزار و چهارصد و چهار برای انیمیشن «پرواز تا بینهایت»، مقام چهارم جشنواره‌ی مردمی عمار برای انیمیشن «آی‌کیو پانصد و هفتاد» و لوح تقدیر ویژه‌ از سی و سومین دوره‌ی جشنواره‌ی فیلم فجر، تقدیر ویژه‌ی نهمین دوره‌ی جشنواره‌ی رویش و تقدیر ویژه‌ی چهارمین دوره‌ی جایزه‌ی سینمایی گفتمان انقلاب اسلامی برای انیمیشن «شاهزاده‌ی روم» از جمله افتخارات این کارگردان است. سه سال پس از ساخت انیمیشن شاهزاده روم، محمدیان این بار با فیلشاه در جشنواره فیلم فجر حضور پیدا کرده است، داستان «فیلشاه» در جنگلی در آفریقا رقم می‌خورد. رئیس گله فیل‌ها صاحب فرزندی می‌شود که همه انتظار دارند جانشین رئیس گله باشد، اما برخلاف تصور همه بچه فیل بسیار دست و پا چلفتی است و همیشه سبب تخریب و خرابکاری می‌شود. به بهانه حضور «فیلشاه» در بخش سوادی سیمرغ جشنواره امسال فیلم فجر گفتگویی با «هادی محمدیان» داشته ایم تا از دشواری‌های ساخت انیمیشن سینمایی و افق‌های پیش رویش بپرسیم.

آقای محمدیان به رغم تفاوت فنی و سخت افزاری که میان انیمیشن در کشور ما و کشورهای دیگر وجود دارد، چه دلیلی سبب شد که حوزه انیمیشن را برای کار در سینما انتخاب کنید؟

ورود من و دوستانم به انیمیشن از ابتدا به شکل دیگری بود، به این معنا ما ابتدا وارد سینما نشدیم تا بعد از آن بخواهیم ژانر فعالیت‌مان را در سینما انتخاب کنیم. تحصیلات من مرتبط با حوزه انیمیشن بود، البته ماجرا به پیش از دانشگاه و زمان دانش آموزی من باز می‌گردد، در آن سالها یکی از علاقمندی‌های من انیمیشن بود که به اتفاق‌های مهمی هم منتهی شد. پس از آن، زمانی که وارد دانشگاه شدم، حوزه انیمیشن را به صورت حرفه‌ای تر دنبال کردم. خدا را شاکرم که در این مسیر قرار گرفتم و خلاصه کار دیگری غیر از انیمیشن بلد نیستم. در این سالها هم یک کار کوتاه، یک مجموعه انیمیشن و یک سریال ساختم و اولین فیلم سینمایی انیمیشن‌ام، شاهزاده روم بود. از همان ابتدا که در هنرپویا خدمت آقای جعفریان بودم، برنامه بلند مدتی داشتیم مبنی بر اینکه هر سال یک انیمیشن بلند سینمایی تولید کنیم. از زمان ساخت شاهزاده روم یک افق ده ساله ترسیم کردیم که هر سال یک انیمیشن بلند تولید کنیم که البته سه سال پس از شاهزاده روم بود که توانستیم فیلشاه را تولید کنیم، امیدوارم فاصله زمانی میان تولید فیلشاه و اثر بعدی دو سال و اثر پس از آن به یک ساله کاهش پیدا کند. البته انیمیشن نیاز به نرم افزار و سخت افزار بسیار گسترده‌تری نسبت به سایر ژانرهای سینمایی دارد و در عین حال ابعاد نمایشی هم دارد و باید قصه‌ای خوبی داشته باشد و بتواند توجه مخاطب را به خود جلب و با خود همراه کند.

تولید «فیلشاه» از چه زمانی آغاز شد و در این میان با توجه به محدودیت‌های نرم افزاری و سخت افزاری تولید انیمیشن در ایران چگونه کار را پیش بردید؟

پس از اکران شاهزاده روم که از قضا اکران موفقی هم داشت، من در شهرهای مختلف همراه با کودک و نوجوانان فیلم را دیدم و متوجه ایرادات آن شدم. شاهزاده روم اولین فیلم بلند سینمایی در حوزه کودک و نوجوان بود، با توجه به تمام مشکلات پس از آن برای کار بعدی تمرکز بیشتری روی فیلم نامه داشتم و کار را به صورت گروهی در کارگاه نوشتیم. در جریان نگارش فیلشاه ما یک تیم مشاورین از اهالی سینما داشتیم و با انرژی و زمان بیشتری فیلم نامه را نوشتیم و در بخش‌های فنی کار هم سعی کردیم تا جایی که می‌توانیم ایرادات کار را کاهش دهیم، ما از متخصصین بیشتری در این حوزه بهره بردیم، کسانی که کیفیت کارهایشان بهتر است و بهتر می‌توانند به ما یاری برسانند. در بحث‌های دیگر تخصصی انیمیشن هم ما صداگذاری کار را با آقای مهدوی کار کردیم که سیمرغ بهترین صداگذاری از جشنواره فیلم فجر را دارد. آقای ستار اورکی هم که در کارهای آقای فرهادی حضور داشته‌اند آهنگسازی فیلشاه را انجام داده است و تدوینگر کار هم آقای ایوبی است که معمولا تدوین فیلم‌های پرفروش سینما در این سال‌ها را برعهده داشته. از نظر رزولوشن و کیفیت هم سعی کردیم در حد توان و زمان، به بالاترین حد ممکن برسیم. تمام تلاشمان را کرده ایم تا فیلشاه نسبت به شاهزاده روم چند پله بالاتر باشد و امیدارم که مخاطبان هم این اثر را ببینند و از آن لذت ببرند.

می خواستم از خلاء‌هایی که در حوزه فنی انیمیشن در کشور ما نسبت به سایر معادل‌های بین المللی وجود دارد، بپرسم.

قیاس کارهای ایرانی و جهانی، قیاس درستی نیست، چون بودجه ما برای تولید انیمیشن بسیار کمتر از آنها است، به عنوان مثال انیمیشن coco که همزمان با ما در دنیا اکران می‌شود و در باکس آفیس رتبه اول را هم دارد، با صرف هزینه ۲۰۰ میلیون دلار ساخته شده است.

البته هزینه یک بحث است و صنعت ساخت انیمیشن چیز دیگر و علاوه بر تفاوت‌های بودجه، صنعت انیمیشن در کشور ما هم با نمونه‌های بین المللی فاصله بسیاری دارد.

ما که در کشورمان اصلا صنعت انیمیشن نداریم، چون صنعت به معنای این است که چرخه اقتصادی ایجاد شود بر این اساس که مخاطبان اثر را می‌پسندند و بلیت می‌خرند و هزینه‌ها بر می‌گردد و فیلمساز می‌تواند فیلم بعدی اش را بسازد و زیر ساختها هم به فیلم ساز کمک می‌کنند تا بهترین زمان اکران را داشته باشد. در کشور ما چنین صنعتی نیست و بیشتر نیروهای خود جوشش هستند که در این حوزه با عشق و انگیزه خودشان کار می‌کنند. در صحبت‌های قبلی‌ام عرض کردم که هزینه تولید انیمیشن کوکو ۲۰۰ میلیون دلار است اما هزینه‌ای که برای فیلشاه صرف شد، چیزی حدود ۱ میلیون دلار بود، یعنی یک دویستم هزینه آن پروژه، در تعداد نیرو هم چهار هزار نفر در پروژه coco حضور داشتند اما ما ۲۳۰ نفر را برای ساخت فیلشاه داشتیم. ما اصلا از نظر بودجه و تعداد عوامل قابل قیاس با نمونه‌های بین المللی حوزه انیمیشن نیستیم و در نتیجه خروجی کار ما هم با کار آنها قابل قیاس نیست، اما به نظر من و کارشناسانی که کار را دیده اند، فیلشاه از نظر کیفیت یک دویستم انیمیشن coco نیست. عقب ماندگی ۳۰، ۴۰ درصدی ما نسبت به آثار جهانی در حوزه انیمیشن به دلیل میزان و بودجه خیلی زیادی است که آنها برای پروژه صرف می‌کنند و اگر ما هم آن بودجه و زمان را داشته باشیم، به کیفیت آنها آثار خواهیم رسید، علاوه بر اینکه مدیریت هم در این میان بسیار مهم است. چون ما ایرانی‌ها در کار تیمی سابقه خوبی نداریم و خیلی نمی‌توانیم با هم خوب کار کنیم خیلی مهم است که کار مدیریت منسجمی داشته باشد که گروه را به مدت دو تا چهار سال در کنار هم مدیریت کند.

اقبال مردم نسبت به اثر قبلی تان شاهزاده روم را چگونه دیدید؟

فیلم شاهزاده روم هم در اکران و هم در پخش خانگی خیلی موفق بود، با در نظر گرفتن این مسئله که در گونه انیشیمن ساخته شده بود، در سال ۹۴ که اکران شد، چارمین فیلم در فهرست پرفروش ترین فیلم‌های سال قرار گرفت بدون حضور هیچ سوپر استاری و این اتفاق برای یک فیلم انیمیشن عدد بسیار قابل توجهی بود. مردم با اینکه به دلیل دیدن فیلم‌های خارجی، ذائقه قدرتمندی دارند و به ایرادت کار هم واقف بودند، اما باز از فیلم استقبال می‌کردند و دلیلش هم این بود که فیلمی مناسب با روحیات کودکان و نوجوانان ساخته و بر پرده سینماها جای گرفته بود.

فیلم فیلشاه در بخش سودای سمیرغ سی و ششمین دوره از جشنواره فیلم فجر حضور پیدا کرده است و جز کار شما هیچ نمونه انیمیشن دیگری در میانه گزینه‌های حاضر وجود ندارد، نظرتان در باره رقابت یک فیلم انیمیشن با فیلم‌های رئال چیست و با توجه به تفاوت گونه سینمایی این آثار آیا اصلا نفس رقابت این دو گونه صحیح است؟

این مسئله در جهان بسیار اتفاق می‌افتد و تا حدود دو دهه پیش در فستیوال اسکار هم فیلم‌های انیمیشن در کنار فیلم‌های رئال رقابت می‌کردند که در سال ۱۹۸۸ فیلم دیو و دلبر نامزد اسکار هم شد. بعدها به دلیل افزایش آثار در اسکار بخش انیمیشن از آن جدا شد. این اتفاق در جشنواره‌های برلین و سایر جشنواره‌های اروپایی هم رخ می‌دهد و اتفاق عجیبی نیست چون ما در مرحله اول یک فیلم هستیم، فیلمی که فیلم نامه و دکوپاژ، میزانسن و کاراکتر دارد و تدوین و صداگذاری و موسیقی و تهیه کنندگی هم از دیگر بخش‌هایی است می‌تواند با سایر آثار حاضر در بخش سودای سیمرغ جشنواره رقابت کند و معدود هستند بخش‌هایی که ما نمی‌توانیم در آنها با سایرین رقابت کنیم اما در اکثر رشته‌های این توانایی را داریم.

این دوره از جشنواره فیلم فجر را چگونه ارزیابی می‌کنید با توجه به اینکه تعداد آثار حاضر در جشنواره در این دوره هم کاهش پیدا کرده است.

من فکر می‌کنم جشنواره امسال فیلم فجر، جشنواره با کیفیتی باشد و تا اینجا برنامه‌ریزی‌ها بسیار منظم و دقیق بوده است و از حاشیه‌های قبلی کاسته شده است. چون در هر حال جشنواره ویترین سینما ایران است البته نه به این معنی که هر فیلمی خارج از این ویترین قرار بگیرد فیلم خوبی نیست. ما امسال برای هر طیف از مخاطبان، فیلمی در جشنواره داریم و این نشان می‌دهد که در سال آینده، طیف وسیعی از مخاطبان، فیلم‌هایی بر اساس سلایقشان بر پرده نقره‌ای سینما خواهند داشت به خصوص کودکان و نوجوانان و من فکر می‌کنم به دلیل چینش جشنواره، امسال سال خوبی را در حوزه اکران در پیش خواهیم داشت.

اتفاقی که در حوزه سینما کودک و نوجوان ما در یکی دو دهه اخیر افتاده این است که آن اوجی که سینمای کودک در سالهای دهه شصت و هفتاد با آن روبرو بود، در دهه هشتاد و نود رو به افول نهاد و ما دیگر شاهد آثار تاثیرگذار آن سال‌ها در حوزه سینمای کودک و نوجوان نبودیم. به نظر شما فعالیت شما و سایر دوستانی که در حوزه انیمیشن بلند سینمایی کار می‌کنند چقدر در بازگشت دوباره سینمای کودک به روزهای درخشان گذشته تاثیر گذارند؟

سالهای دهه شصت و هفتاد، سال‌های طلایی جشنواره کودک و نوجوان بود و این فاصله گرفتن سینمای کودک از آن دوران اوج دلایل مختلفی داشت که شاید در این مقال نگنجد، در این میان هدف ما این است که آن بخش فراموش شده جامعه در سینما را مورد توجه قرار دهیم، زمانی که اهالی سینما کودکان و نوجوانان را فراموش می‌کنند وای به روز سایر اقشار. من هیچ وقت خاطرات اکران شاهزاده روم را از خاطر نمی‌برم، اینکه بچه‌ها فارغ از اینکه چه فیلمی روی پرده به نمایش در می‌آید، به صرف اینکه به سالن سینما آمده اند، خوشحال بودند و لذت می‌بردند. این هدیه‌ای است که تیم هنر پویا می‌خواهد به بچه‌های ایرانی بدهد و کودکان و نوجوانان ایرانی بتوانند با پدر و مادر و هم کلا سی‌ها و دوستانشان به سینما بیایند و از در سینما بودن لذت ببرند چون سینما رفتن تجربه متفاوتی در زندگی آدم‌ها است، این اتفاق مخصوصا در سنین کودکی و نوجوانی خیلی تاثیر گذار است و خاطره خوشش تا همیشه همراهشان خواهد بود. انشاله پس از اکران فیلشاه و خیلی از هنرمندان شرکت‌های فیلمسازی بار دیگر به سمت سینمای کودک رو می‌آورند، چون به شدت سینمای پرفروش و پرمخاطبی ست، یک کودک هیچ وقت به تنهایی به سینما نمی‌آید. از طرف دیگر ذهن کودک و نوجوان به گونه‌ای است که برای درک یک پدیده نیاز دارند که آن را بارها و بارها از زاویه‌های مختلف بررسی کنند و هر بار به یک بخشی از آن متمرکز شوند، به این معنا که یک مخاطب چندین بار میتواند به سینما بیاید، اگر ما برایش به درستی قصه بگوییم و من فکر می‌کنم این اتفاق برای فیلشاه هم می‌افتد و پس از آن دیگر قائده اکران و مخاطب تغییر می‌کند، زمانی که مشخص شود می‌توان در سینمای کودک فیلم‌های پرفروش ساخت و مخاطب زیادتری را به سالن‌های سینمایی کشاند.

یک خطی از داستان اثر بگویید؟

فیلشاه داستان بچه فیلی است که دوست دارد رئیس گله بشود، پدر بچه فیل ریاست گله را بر عهده دارد اما بچه فیل دست و پا چلفتی است و توانایی این کار را ندارد و در این جریان اتفاقات جالبی برایش رخ می‌دهد که قصه را پیش می‌برد و یک اتفاق مهم مخاطب را غافلگیر می‌کند.

اقبال مخاطبان را اعم از اهالی رسانه و منتقدان و مردم را نسبت به اثرتان چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟

همین که هیئت انتخاب جشنواره و دبیر آن، انیمیشن را به بخش رقابتی این دوره از جشنواره وارد کرده اند، به خودی خود اتفاق خیلی بزرگی است چون نشان از این دارد متوجه اهمیت این حوزه شده اند و من فکر می‌کنم فیلشاه توانایی رقابت با فیلم‌های دیگر را دارد. به نظرم با توجه به سیاست‌گذاری‌های دبیر این دوره از جشنواره داورانی انتخاب خواهند شد که سینمای انیمیشن و کودک برایشان مهم است و با تفاوتی میان گونه آثار نمی‌بینند. من دوست دارم که این فیلم به صرف انیمیشن بودنش، از توجه‌ها دور نماند و فکر می‌کنم که این فیلشاه توانایی این را دارد که خود را به رخ داوران و تماشاگران بکشاند.

در پایان؟

نکته‌ای که به نظر من می‌رسد در خصوص تیممان است، اینکه هنر پویا یک تیم کاملا خصوصی است، بدون حمایت هیچ ارگانی فعالیت می‌کند و خیلی تلاش شده که فیلم با کیفیتی تولید شود. کار ۲۵۰۰ پلان دارد که سه برابر استانداد‌های سینمایی ایران و دو برابر استاندارهای سینمایی دنیا است، ما از هیچ پلانی نگذشته ایم، فقط به عشق اینکه مخاطبان از دیدن فیلم لذت ببرند. امیدوارم این انرژی مثبت، از سوی مخاطبان جشنواره و منتقدان هم جذب شود و بتوانند از دیدن فیلم لذت ببرند و با نقدهای خود از فیلم، ما را در ساخت آثار بعدی راهنمایی کنند.