امین کردبچه چنگی| نگاه خانواده‌های ایرانی به زن، ریشه در فرهنگ و هویت قومی هر گروه از افراد دارد و در این راستا، هر یک می‌کوشند تا با تکیه بر این رسوم، بنایی مستحکم از جایگاه زن در خانواده بسازند. «خواب طولانی انارآباد» که این روزها به نویسندگی «پریسا کیومرثی» و کارگردانی «آلما گشتاسب» در سالن استاد انتظامی خانۀ هنرمندان تهران به روی صحنه رفته است، پرداختی نو به عقاید سنتی ایران در حوزۀ ارتباطات خانوادگی و به ویژه نقش زنان و شادی‌های زنانه در خانواده دارد.
شادی در زندگی زنان به واسطه جبر رنگ می‌بازد
آلما گشتاسب، کارگردان این اثر، در گفتگو با هنرمند، با اشاره به این که متن این اثر، بر اساس خرده نمایش زنانه ننه غلامحسینی شکل گرفته است، گفت: بازی‌های نمایشی زنانه در اندرونی‌ها، که به واقع قلب تپنده و پویای جامعه زنان بوده است، اجرا می‌شده‌اند. وی در ادامه با اشاره به این امر که ایده نمایش «خواب طولانی انارآباد» از دل تمرین‌های کارگاهی بیرون آمده است، افزود: تأکید مهم این متن روی وجه زنانگی، خویشتن زنانه و همچنین شادی زنانه بوده است که، «رویا پارسا» طرح اولیه آن را به نگارش درآورد و «زمان وفاجویی» نیز با دقت استادانه‌ای مسیر نمایش را هدایت کرده است. گشتاسب با اشاره به این امر که در میان نمایشهای زنانه، بازی ننه غلامحسینی کامل ترین بازی نمایشی است و قابلیت پرداخت نمایشی و تبدیل به نمایشنامه بلند را دارا بوده است، ادامه داد: روند نگارش «رویا پارسا» در جلسات هفتگی با «محمدزمان وفاجویی» جرح و تعدیل داده می‌شد و در این راستا، کلیات و چهارچوب اثر مشخص بود.
این کارگردان جوان با اذعان به این که تأکید تیم نمایشی بر استفاده از عناصر نمایش ایرانی چون نقالی، نمایشهای شادی آور زنانه و تعزیه بوده است، اظهار داشت: در نهایت تصمیم به دعوت از نویسنده‌ای دیگر گرفته شد و پریسا کیومرثی یک ماه مانده به اجرا به تیم اضافه شدند تا در نهایت «خواب طولانی انارآباد» خلق شد. وی با اشاره به این امر که توجه تیم نمایشی به امور زنانه، خویشتنداری‌های زنانه و همچنین مسئلۀ مهم شادی که در زندگی زنان به واسطه جبر رنگ می‌بازد، تصریح کرد: در واقع تمرکز ویژه در خلق این اثر، بر روی دغدغه‌هایی زنان و مفاهیمی که از دیرباز مسئله دیروز و امروز آنان بوده است، قرار گرفت. گشتاسب، با تأکید بر این امر که رسالت نمایش و تئاتر آگاهی دادن است و بر همین اساس است که قطعاً در این مسیر، هنر تئاتر قابلیت انتقال مفاهیم ارزشی و اخلاقی را دارا است، یادآور شد: خوشبختانه امروزه، بسیاری از مسائل را می‌توان در قالب آموزه‌های تئاتری به عنوان یک فرهنگ، به مخاطب این هنر انتقال داد و همین طور، به طرز خوش بینانه‌ای می‌توان گفت که امروزه می‌توان از طریق نمایش، به راحتی الگو سازی کرده و نگرش قاطبه افراد را در موضوعی خاص تغییر داد.
«خواب طولانی انارآباد» مرا تاریخ تئاتر و ادبیات کشورم آشنا کرد
نرگس نیک سیرت، بازیگر نمایش «خواب طولانی انارآباد» ضمن ابراز خرسندی از ایفای نقش در این اثر، با اشاره به این امر که به دلیل عدم وجود آشنایی شخصی با نمایش ایرانی و اجرای آن در پلۀ نخست مواجهه با متن و شخصیت مد نظر نتوانسته است ارتباط خوبی با آن برقرار کند، گفت: در راستای فعالیت‌های تمرین و آشنایی با متن زمانی که با بازی‌های شادی آور زنانه و قصه‌های فولکلور ایرانی که یکی از همین قصه‌ها، قصه اصلی این نمایش است، آشنا شدم، ایفای نقش در این اثر، برایم بسیار جالب جذاب شد. وی که تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی ارشد رشتۀ ادبیات نمایشی پشت سر می‌گذارد، ضمن تأکید بر این مفهوم که هر بازیگر ایرانی، برای تجربه می‌بایست برای یک بار هم که شده در قالب نمایشی کاملاً ایرانی به ایفای نقش بپردازد، افزود: پس از آشنایی با نمایش ایرانی و جزئیات آن، ایفای نقش در اثری ایرانی را به جهت تجربه و آشنایی با این دست از نمایش به عنوان یک ضرورت احساس می‌کردم.
نیک سیرت «خواب طولانی انارآباد» را نمایشی شکل گرفته از تکنیک‌های اجرا ایرانی دانسته و بر همین اساس ادامه داد: «خواب طولانی انارآباد» نمایشی ایرانی است که بر مبنای یک قصه عامیانه ایرانی شکل گرفته است و علاوه بر آن، که قسمت‌های مختلف این قصه همراه با بازی‌های شادی آور زنانه، نقالی و تعزیه مضحک روایت می‌شود. نیک سیرت با اشاره به این امر که مجموع این عوامل را برای نخستین بار است که در یک اثر نمایشی تجربه می‌کند، تأکید کرد: از ایفای نقش در نمایشی که همۀ این ویژگی‌ها را در مجموع، در بدنۀ خود گرد آورده است خوشحالم.
این بازیگر ضعف قصه و اجرای نمایش را در برخی از آثار نمایشی، از مهم ترین دلایل وجود صندلی‌های خالی در سالن‌های نمایش برشمرده و ضمن ابراز خرسندی از این امر که امروز تب و تاب مردم برای دیدن نمایش بیشتر شده است، اظهار داشت: وجود چهره‌های تلویزیونی و سینمایی در نمایشهای مختلف می‌تواند فرهنگ گرایش به سمت تئاتر را در میان تماشاگران این هنر افزایش دهد. وی ضمن تأکید بر این امر که ابداً خالی بودن صندلی‌های یک سالن تئاتر نمی‌تواند دلیلی بر ضعف اثر نمایشی باشد، تصریح کرد: به نظر من عوامل متعددی دست به دست هم می‌دهند و مجموع این عوامل است که موجب می‌شوند تا اجرای یک اثر با صندلی‌هایی خالی مواجه شود و همۀ این عوامل برای حل شدن، نیاز به بررسی و تعمیق دارند. نیک سیرت در پایان، آشنایی با آین‌های کهن ایرانی را مهم ترین دستاورد این اثر نمایشی برشمرده و گفت: «خواب طولانی انارآباد» مرا با قسمتی از تاریخ تئاتر و ادبیات کشورم که پیش تر توجهی به آن نداشته ام آشنا کرد.
صداقت در ارائه کار مهمترین ویژگی یک بازیگر موفق است
محمد طیب طاهر، بازیگر نمایش «خواب طولانی انارآباد»، در گفتگو با هنرمند با اشاره به این امر که تمرینات این اثر در قالب کارگاهی شکل گرفت و بازیگران به آهستگی و قدم به قدم با متن اثر آشنا شدند، گفت: جذابیت این نوع کارکردن در این است که هم متن و هم اجرا حاصل برخورد و حاصل جمع تفکر و تمرین گروهی است. وی که تحصیلات خود را در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشتۀ نمایش با گرایش کارگردانی به پایان رسانده است، در ادامه با تأکید بر این امر که این شیوه اگرچه نیازمند تمرین‌هایی بسیار طولانی است و حتی گاهی حالتی فرسایشی می‌یابد، اما محصول نهائی جذابیتی صد چندان دارد، افزود: این نوع فضاها به واسطه اینکه اغلب و در ابتدا بر مبنای یک ایده و موضوع شکل می‌گیرد که البته این ویژگی بسیاری از نمایشهای ایرانی و به خصوص در زمینۀ طنز است، لذا بهترین وسیله و دستاویز برای بازیگر استفاده از بداهه پردازی است. این بازیگر که از ۱۳۸۲ وارد حرفه تئاتر شده، از سال ۱۳۸۶ فعالیت حرفه‌ای خود را آغاز کرده و تا کنون در بیش از ۲۰ اجرای عموم به عنوان بازیگر حضور داشته است، بداهه سازی را یکی مهمترین ویژگی‌هایی دانسته که چالش بزرگی برای بازیگر خواهد داشت و درهمین راستا، ادامه داد: اینکه بازیگر در این فرآیند تنها یک اجرا کننده نیست، بلکه به شکلی کاملاً خلاقه در آفرینش یک کار نقش اصلی را ایفا می‌کند، بسیار حائز اهمّیّت و شایان توجه است. طیب طاهر، در بخشی دیگر از این گفتگو، با تأکید بر این امر که برای شناخت یک هنرمند واقعی یک یا چند فرمول صدق نمی‌کند، اظهار داشت: یک هنرمند همیشه باید متوجه این موضوع باشد که تئاتر از خواسته‌های شخصی مهم تر است، چرا که معتقدم اساس تئاتر ارتباط است و اگر این ارتباط، با اعتقاد به کار نباشد به سرعت توسط تماشاگر به صورت ناخودآگاه دریافت می‌شود و در نهایت، به نظرم صداقت در ارائه کار مهمترین ویژگی یک بازیگر موفق است.
مردم هنوز هم به دیدن نمایشهای آئینی-سنتی علاقه مند هستند
سمیه برجی، نیز این اثر را روایتی ساده و متفاوت از زندگی جوانانی برشمرده که سرنوشت آن‌ها به دست خانواده‌هایشان رقم می‌خورد و بر همین اساس گفت: «خوب طولانی انارآباد» روایت زندگی خانواده‌ها در دورانی است که عقاید سنتی در آن رواج داشته و در این دوران دختر و پسر حق انتخاب نداشته و باید با تأیید خانواده‌ها ازدواج می‌کردند. وی با اشاره به این مفهوم که داستان این نمایش به شیوۀ نمایش سنتی و با آئین‌های قدیمی نمایش ایرانی مثل، نقالی و تعزیه و نمایشهای شادی آور زنانه همراه با موسیقی و ترانه‌های خاطره انگیز قدیمی روایت می‌شود، افزود: من در این نمایش در قالب نقش «صنم» بازی می‌کنم که این شخصیت، دخترکی شاد، سرخوش، پرشور و دارای آرزوها و رویاهای بسیاری است که به دلیل وجود عقاید سنتی هرگز وقت به واقعیت تبدیل نمی‌شوند. برجی، با اشاره به این امر که «صنم» در جریان این نمایش، بازیچه دست اطرافیان می‌شود و مانند عروسک خیمه شب بازی در نهایت سر از انارآباد در می‌آورد، ادامه داد: این روزها صنم را زندگی می‌کنم و تمام رنج‌ها و دردهای عظیم او و تمام دختران هم روزگار او ار با تمام وجود حس می‌کنم. این بازیگر ضمن ابراز تأسف از این که در زندگی زنان این نمایش همچنین ما به ازای بیرونی آن، محدودیت‌هایی وجود دارد، اظهار داشت: زمانی که آزادی بیان وجود نداشته باشد و فرد قدرت تصمیم گیری خود را از دست بدهد، زندگی برای او روز به روز سخت و سخت تر می‌شود و متأسفانه هنوز نیز در برخی از مناطق کشور ما که زندگی در آن‌ها با شیوه‌های سنتی اداره می‌شود، این مشکلات وجود دارد. وی تکیه بر روش اجرای سنتی و ایرانی را مهم ترین ویژگی شاخص این اثر برشمرده و ضمن ابراز تأسف از این امر که امروز به روش‌های سنتی در اجرای نمایش کمتر تکیه می‌شود، تصریح کرد: بسیاری از مردم هنوز هم به دیدن نمایشهای سنتی علاقه مند هستند.
هنر روح امید و پویایی را در افراد زنده نگاه می‌دارد
شبنم فرجیها، نیز این نمایش را، نمایشی ایرانی برشمرده که ضمن پرداختن به سنت‌ها و عاشقانه سنتی ایرانی، همراه با موسیقی، لحظاتی را همراه با پرداخت به موضوعات شیرین برای مخاطب به ارمغان می‌آورد و بر همین اساس، گفت: «خواب طولانی انارآباد» با ظرافتی خاص به باورهای غلط عرفی با محوریت موضوع زن می‌پردازد. وی، سنت‌ها و باورهای غلطی را که جامعه زنان با آن مواجه هستند، از مهم ترین مفاهیمی برشمرده که در این اثر به عنوان محور موضوع قرار گرفته اند، افزود: در این روند، به ظاهر همه چیز با رضایت و خشنودی همراه است اما در بطن آن نوعی اجبار عرف و جامعه نهفته است که در نهایت، سرنوشت شخصیت‌های اثر را به تلخی رقم می‌زند. فرجیها با اذعان به این امر که مطالعۀ این متن، توانسته است برای او به عنوان شخص کوچکی کسی که جدای از فعالیت‌های هنری مشغول به تحصیل در رشته حقوق است، با انبوهی از حرفای ناگفته انگیزه‌ای ایجاد کند تا در کنار دوستانش در این اثر به ایفای نقش بپردازد، ادامه داد: یک هنرمند موفق تئاتر می‌بایست پیش از هر چیز به تاریخچۀ هنرهای نمایشی مسلط باشد و پس از گذشتن از فراگیری تکنیک‌های بازیگری، با تکیه بر هوش اجتماعی و همچنین دقت در مسائل اطراف خود، برای بیان کردن موضوعاتی که به بیداری جامعه و آگاهی بیشتر افراد کمک می‌کند، جوششی درونی داشته باشد. این بازیگر، هر یک از رسانه‌های جمعی را در سهم و جایگاه خود، از مهم ترین مراجع اطلاع رسانی در حوزۀ هنر و به ویژه تئاتر برشمرده و با اذعان به این امر که تکیه بر قدرت رسانه می‌تواند به رونق هنر کمک کند، اظهار داشت: رسانه‌ها با تبلیغات برای هنر و به ویژه هنر نمایش، می‌توانند بستر را برای افزایش سرگرمی‌های مفید و همچنین اجتماعی شدن بخشی بزرگ از جامعۀ جوان و کهنسال که از جامعه و تفریحات سالم آن به هر دلیلی فاصله گرفته اند، فراهم آورند. وی هنر را مهم ترین ابزاری دانسته که روح امید و پویایی رو در افراد زنده نگه می‌دارد و در این راستا، با تأکید بر این مفهوم که هنر می‌تواند با قدرت و نفوذ فوق العادۀ خویش در بستر جامعه، اثر بگذارد، تصریح کرد: بدیهی است هنر در این سطح، توان پیشگیری و حل بخش مهمی از معضلات فرهنگی و اجتماعی را نیز خواهد داشت. فرجیها، رویکرد گفتگو را خصلتی ذاتی در هنر تئاتر برشمرده و با اشاره به نقد آثار نمایشی به عنوان یکی از طرفین این گفتگو، تأکید کرد: از نظر من، مطرح کردن هر گونه نقد در هر زمینه از حوزه‌های مختلف و متعدد آثار نمایشی، حتی با جهت گیری هر نوع طرز فکری در جامعه، خالی از ایراد است چرا که معتقدم نکته مهم در این حوزه افزایش روحیه جمعی انتقاد پذیری است.
امیدوارم بتوانم همیشه پویایی را در خودم نگاه دارم
شراره سلیم بیات، دیگر بازیگر این اثر نیز، ضمن ابراز خرسندی از ایفای نقش در این نمایش، با اذعان به این امر پس از خوانش متن به آن علاقه مند شده است، گفت: متن این اثر نمایشی سنتی، موزیکال و بر پایۀ یک قصه درعین حال ساده اما تاثیر گذار بنا شده است. این بازیگر در ادامه با اشاره به این امر که بر شخصیت دوست داشتنی «شیرین» و همچنین ویژگی‌های خاص آن که می‌توانست قابلیت‌های بازیگر را برانگیزد، موجب شده است تا بازی در این اثر را بپذیرد، افزود: با توجه به این که در این نقش، هم آوازه خوانی و هم فرم وجود داشت و در دو موقعیت زمانی قرار می‌گرفت، ایفای این نقش برای من بسیار جالب و جذاب بود. وی که همزمان با کار تئاتر، اولین تجربه کار تلویزیونی خود را در مجموعۀ «هتل مروارید» به کارگردانی «مرضیه برومند» در کارنامۀ هنری خود به ثبت رسانده است، در ادامه با اشاره به این امر پس از خواندن متن، نقش توانست جذابیت‌هایی برایش ایجاد کند، افزود: با دیدن فضای کار، حس خوبی نسبت به این پیدا کردم و می‌توانم صادقانه و ساده بگویم با انرژی مثبتی که از آلما گشتاسب، مریم رها و عنایت خادم بشیری گرفتم کاملاً حسی وارد این نمایش شدم. سلیم بیات، با تأکید بر این امر که معتقد است، بهتر است هر کسی در هر شغلی از امور مربوط به آن شغل، هر چند هم اندک، سررشته‌ای داشته باشد، ادامه داد: همواره تلاش کرده ام مواردی را که بهتر است یک بازیگر بداند دنبال کنم. این بازیگر تئاتر، در پایان اظهار امیدواری کرد: امیدوارم بتوانم همیشه پویایی را در خودم نگاه دارم تا در حرفه ام به جایگاهی که لایق آن هستم دست پیدا کنم. این بازیگر ، ضمن اذعان به این امر که بدون شک چه بخواهیم و چه نخواهیم دنیای دیجیتال ما را احاطه کرده و ما خواسته و ناخواسته با آن در ارتباط هستیم، تصریح کرد: امروزه وقت زیادی را صرف رسانه‌های دیجیتال می‌کنیم و بنابر همین امر است که تبلیغ تئاتر نیز خواه ناخواه راه به این فضا باز می‌کند.