سرنوشت درگیری‌های روسیه و اوکراین از نگاه تحلیلگران غربی؛ «جنگ یخ‌زده» و دیگر سناریوها

به گزارش روزنامه‌ هنرمند جنگ روسیه و اوکراین که از فوریه ۲۰۲۲ (اسفند ۱۴۰۰) آغاز شده، همچنان مهم‌ترین صحنه منازعات نظامی در جهان به شمار می‌رود؛ البته در صورتی که آتش جنگ در خاورمیانه دوباره شعله نکشد و سیاست‌های «دونالد ترامپ» در مناطق پیرامونی ایالات متحده منجر به درگیری تازه‌ای نشود.

فرجام جنگ اوکراین از دید برخی سرنوشت رئیس‌جمهوری آمریکا و سودای نوبل‌خواهی او را مشخص خواهد کرد، نقشی حیاتی در اقتصاد انرژی اروپا خواهد داشت و در مناسبات قدرت‌هایی مانند آمریکا و چین نیز عنصری مهم محسوب می‌شود؛ همچنین مناسبات ایران با قدرت‌های غربی از دید بسیاری از ناظران از سمت‌وسوی نهایی این جنگ تاثیر می‌پذیرد.

به طور کلی باید گفت که این درگیری نه تنها مرزهای اروپا را تغییر داده، بلکه تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد جهانی، امنیت بین‌المللی و وضعیت انسانی بر جای گذاشته است. بر اساس گزارش‌های اخیر مراکز تحقیقاتی مانند «شورای روابط خارجی» (CFR) و «مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی» (CSIS)، این جنگ وارد مرحله جدیدی شده که در آن روسیه حدود ۲۰ درصد از خاک اوکراین را اشغال کرده و پیشروی‌های محدودی هم در سال‌های اخیر داشته است.

پیامدهای اقتصادی جنگ روسیه و اوکراین

از منظر اقتصادی، جنگ روسیه-اوکراین زنجیره‌های تأمین جهانی را به شدت مختل کرده و منجر به بحران‌های انرژی و غذایی شده است. روسیه و اوکراین به عنوان صادرکنندگان عمده غلات، کود و انرژی، نقش کلیدی در بازارهای جهانی ایفا می‌کنند.

بر اساس بررسی سیستماتیک تأثیرات جنگ بر زنجیره‌های تأمین، این درگیری باعث افزایش قیمت مواد غذایی و انرژی در سطح جهان شده و تورم را در بسیاری از کشورها تشدید کرده است. برای مثال، تحریم‌های غربی علیه روسیه منجر به افزایش نرخ بهره واقعی در روسیه شده که اکنون بالاترین نرخ در جهان است و اقتصاد غیرنظامی این کشور را به رکود کشانده است.

گزارش «رند» RAND نیز نشان می‌دهد که تا پاییز ۲۰۲۴، این جنگ میلیون‌ها نفر را به فقر کشانده و اقتصاد اوکراین را فلج کرده، در حالی که اثرات آن بر کشورهای در حال توسعه، مانند افزایش هزینه‌های واردات غذا در آفریقا و آسیا، محسوس بوده است. تحلیل این وضعیت حاکی از آن است که ادامه جنگ می‌تواند رکود جهانی را عمیق‌تر کند، زیرا وابستگی به منابع روسی و اوکراینی، زنجیره‌های تأمین را آسیب‌پذیرتر کرده و نیاز به تنوع‌بخشی منابع را ضروری ساخته است. در سناریوهای پیش‌بینی‌شده برای ۲۰۲۵، مانند گزارش «مکس سکوریتی» Max Security، مذاکرات آتش‌بس می‌تواند به کاهش این فشارها کمک کند، اما تشدید جنگ ممکن است به بحران‌های انرژی در اروپا منجر شود.

واکاوی آثار جنگ از منظر ژئوپلیتیک

از دیدگاه ژئوپلیتیکی، این جنگ روابط بین روسیه و غرب را به پایین‌ترین سطح رسانده و ساختار امنیت اروپا را دگرگون کرده است. شورای روابط خارجی تأکید می‌کند که روسیه با اشغال بخش‌هایی از اوکراین، تنش‌ها را در اروپا افزایش داده و ناتو را به تقویت نیروهای خود واداشته است.

گزارش CSIS نشان می‌دهد که روسیه در پاییز ۲۰۲۵ احساس برتری می‌کند، اما این وضع می‌تواند به تشدید رقابت‌های جهانی منجر شود، به ویژه با دخالت‌هایی آسیایی مانند حمایت چین از روسیه. همچنین، گزارش RAND به تغییرات نظامی اشاره دارد؛ جایی که جنگ اوکراین درس‌هایی برای ارتش‌های جهان داشته و منجر به افزایش بودجه‌های دفاعی در اروپا شده است.

تحلیل این پیامدها نشان‌دهنده یک جهان تقسیم‌شده‌تر است، همان‌طور که گزارش ریسک‌های جهانی ۲۰۲۵ مجمع جهانی اقتصاد توصیف می‌کند: جنگ اوکراین یکی از عوامل اصلی افزایش شکاف‌های جهانی است و می‌تواند به درگیری‌های جدید در آسیا یا خاورمیانه منجر شود. در بعد آسیایی، گزارش‌های تخصصی انتشار یافته که می‌گوید که این جنگ به یک مبارزه جهانی تبدیل شده و تأثیرات آن بر آسیا، مانند تغییرات در تجارت و امنیت، عمیق است. این تغییرات ژئوپلیتیکی تأکید می‌کنند که جنگ تنها یک مساله منطقه‌ای نیست، بلکه توازن قدرت جهانی را مختل کرده و نیاز به دیپلماسی چندجانبه را افزایش داده است.

پیامدهای انسانی

پیامدهای انسانی این جنگ، میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داده است. گزارش‌های شورای اروپا نشان می‌دهد که میلیون‌ها پناهنده اوکراینی به کشورهای همسایه گریخته‌اند و ویرانی زیرساخت‌ها، مانند بیمارستان‌ها و مدارس، نسل‌های آینده را تهدید می‌کند.