سپیده حیدرآبادی | ابوالفضل جلیلی کارگردان و فیلمنامه‌نویس سینمای ایران است که فیلم‌هایش بیشتر غیرتجاری هستند و معمولاً به مسائل اجتماعی، به‌ویژه مسائل مربوط به نوجوانان می‌پردازند. جلیلی تاکنون جایزه‌های بین‌المللی متعددی از جمله جایزه شیر طلایی جشنواره ونیز، جایزه پلنگ نقره‌ای جشنواره لوکارنو و جایزه بهترین فیلم جشنواره دوربان را به‌دست آورده است. متاسفانه در سال‌های اخیر نتوانسته فیلمی بسازد و به تازگی فیلم «رقص خاک» او بعد از ۲۴ سال قرار است در سینمای هنر و تجربه به نمایش درآید. «رقص خاک» در سال ۱۳۷۰ توسط ابوالفضل جلیلی ساخته شده است. این فیلم درباره نوجوانی به نام ایلیاست که تنهاست و در کوره پزخانه‌ای قدیمی کار می‌کند. او دچار زمزمه‌ای است که گویی او را به خود فرا می‌خواند و آن‌چه او را آرام می‌کند نقش دست دختری برخشت خام است که در کوره پخته می‌شود و لیمووا رحمانی، محمود خسروی، جمیل موسوی و…. بازیگران اصلی این فیلم هستند. با او درباره این این فیلم به گفتگو نشستیم:
آقای جلیلی زمانیکه فیلم «رقص خاک » را می‌ساختید فکر می‌کردید ۲۴ سال بعد فیلم نمایش داده شود؟
یادم می‌آید زمانیکه فیلم «رقص خاک» را می‌ساختم درست همان شبی که می‌خواستم فیلمبرداری را با گرفتن تصویری از نورماه شروع کنم هوا بسیار سرد بود و طوری شد که نمی توانستیم تصویر را بگیریم و کم کم همه عوامل فیلم رفتند و تنها من و فیلمبردارم مانده بودیم. یادم می‌آید زل زده بودم به ماه و با خودم گفتم سه ماه است که دارم دکوپاژ می‌کنم تا تصاویر خوبی داشته باشم اما هنوز میسر نشده است. همان شب همه تصاویر فیلم را از بین بردم و همه را به دست باد دادم و با خدای خودم گفتم از فردا کار را همانطور که تو می‌خواهی شروع می‌کنم. خوشبختانه خدا کمکم کرد و عارفانه ترین فیلم سینمایی ام یعنی رقص خاک را ساختم. زمانیکه فیلم تمام شد تصورم بر این بود که دولت کمک می‌کند و می‌توانم این فیلم را به نمایش درآوردم اما نشد و تصور واهی داشتم. البته باید یادآور شدم که قبل از من واروژ کریم مسیحی فیلم «سلندر» را که فیلم بسیار عارفانه‌ای بود را ساخته بود و بعد از فیلم او من «رقص خاک» را فیلم عارفانه تاریخ سینمای ایران می‌دانم. متاسفانه در دولت قبل کاری کردند که من ۸ سال به نان شبم محتاج شدم. اما همیشه خداوند به من یادآوری می‌کرد که صبور باشم و بعد از ۸ سال با کمک یکی از دوستان این فیلم در بسیاری از کشورهای دیگر همچون آمریکا، ژاپن، فرانسه، هلند به نمایش درآمد و جوایز زیادی را هم کسب کرد. من همه جا هم گفته ام که این فیلم به کمک خدا ساخته شده است و من تنها وسیله هستم. در طول این سال‌ها که فیلم می‌سازم تنها دوبار برای سینما گریه کردم که یکبار آن برای فیلم «رقص خاک» ود.
مخاطب فیلم «رقص خاک» چه کسانی هستند؟
این فیلم مخاطب عام ندارد و مخاطبان آن خاص هستند. یادم می‌آید زمانیکه این فیلم در فرانسه به نمایش درآمد بعد از نمایش، نشست نقد و بررسی فیلم با نقاشانی که از سراسر دنیا در فرانسه حضور داشتند گذاشته شد زیرا آنها معتقد بودند تصاویری که در فیلم وجود دارد بیشتر شبیه به نقاشی است و در این نشست بحث‌های خوبی درباره فیلم شد که به دیده شدن آن کمک زیادی کرد.
عملکرد سینمای«هنر و تجربه» را چطور ارزیابی می‌کنید؟
راه اندازی سینمای هنر و تجربه کار بسیار خوبی بود. زیرا چنین چیزی سال‌ها در سینمای فرانسه وجود داشت و من همیشه می‌گفتم چه خوب است تا ما هم چنین بخشی را در سینمای ایران داشته باشیم، که خوشبختانه این اتفاق افتاد. البته در فرانسه فیلم‌های نوستالژی خود را نیز در این بخش به نمایش می‌گذارند و یکی از نکاتی که سینمای هنر و تجربه باید به آن توجه داشته باشد این است که فعالیت‌هایش باید جهت دار باشد و کارهایی نظیر همین نشست‌های پرسش و پاسخی را که برای فیلم‌ها می‌گذارند، داشته باشد.
خوشحال هستید از اینکه فیلمتان بعد از ۲۴ سال در هنر و تجربه اکران می‌شود؟!
خیر. برایم مهم نیست که فیلم «رقص خاک» در کجا به نمایش درمی آید و حسی هم ندارم. اما از خوشحالی خبرنگاران خوشحالم زیرا حس می‌کنم بسیاری از آنها از اینکه فیلمی از من قرار است اکران شوند خوشحال هستند.
فکر می‌کنید بعد از این همه سال از ساخت فیلم امروز مخاطب با دیدن فیلم می‌تواند با آن ارتباط برقرار کند؟
بله. من معتقدم «رقص خاک» همین الان هم همان جذابیت ۲۴ سال پیش را دارد و شایدم بیشتر. یادم می‌آید ناصر تقوایی می‌گفت همانطور که باید کارگردان‌های خوب را تربیت کنیم باید مخاطب خوب هم تربیت کنیم. امروز مخاطبان خوبی داریم که فیلم‌ها را بهتر می‌بینند و نظر می‌دهند و به نوعی برای دیدن این نوع فیلم‌ها ساخته شده اند.
در گفتگویی از شما خوانده بودیم که سینمای هنر و تجربه فیلم‌های مستقل را به نمایش در می‌آورد. به نظر شما در کشور ما سینمای مستقل وجود دارد؟!
من هیچ وقت چنین چیزی را در مصاحبه‌ای نگفتم زیرا من معتقدم در کشور ما سینمای مستقل وجود ندارد.
علت اینکه در کشور ما سینمای مستقل وجود ندارد چیست؟
سینمای مستقل نداریم. زیرا نگاه تصمیم گیرندگان نسبت به فرهنگ متفاوت است و اغلب آنها افرادی با سلیقه‌های مختلف هستند که بیشتر برای یکدیگر شمشیر می‌کشند و برای سینمای ملی تلاش نمی کنند. به همین دلیل با ادامه این شرایط هیچ وقت به سینمای مستقل نمی رسیم.
به جشنواره فیلم فجر نزدیک می‌شویم، نمی‌خواهید امسال و یا در سال‌های آینده فیلمی برای حضور در جشنواره بسازید؟
خیر. در اوایل کارم خیلی تلاش می‌کردم تا فیلمی را به جشنواره فیلم فجر برسانم. اما بعد که دیدم هربار فیلم‌هایم را نمی‌پذیرند، این علاقه در من از بین رفت. در جشنواره فیلم فجر مانند هر سال نورچشمی‌ها سیمرغ می‌گیرند و از ابتدا تا به امسال هم این روند ادامه داشته است.
با چه جمله‌ای مخاطب را به دیدن فیلم سینمایی«رفص خاک» دعوت می‌کنید؟
حس عارفانه‌ای در این فیلم وجود دارد که پایبند به عشق است از همه شما مخاطبان می‌خواهم تا بیایید و فیلم را ببینید.