امین کردبچه‌چنگی| زنانگی و تکیه بر احساسات زنانه، به عنوان محوری‌ترین نقش در یک جامعه در جایگاه‌های مختلف همسری، خواهری و یا مادری یکی از رکن‌های پایه گذار احساسات و عواطف است و همواره در جامعه، از زن به عنوان حساس‌ترین موجود خلقت یاد می‌کنند. پرداخت به احساسات و عواطف زنانه، بررسی نگاه‌های موجود در جامعه نسبت به ارتباطات انسانی میان زنان و همچنین تکیه بر وجود یک همسر به عنوان نقطۀ مشترک در زندگی دو زن، اندیشه‌هایی است که «دیگری»، ترجمۀ «زیبا خادم حقیقت» از متن «انزو کرمن» را در تماشاخانۀ «ایرانشهر» به روی صحنه برده است.
بهاره رهنما، نویسنده، کارگردان و بازیگر تئاتر این نمایش با اشاره به این امر که نمایش «دیگری» هفتمین اثر او در مقام کارگردان است، در فضای رئال پیش می‌رود و با آثار دیگری که تا کنون روی صحنه برده است، تفاوت‌های بسیار دارد، گفت: تا کنون بیشتر آثاری که به روی صحنه برده‌ام، یا از متونی بوده است که خود به نگارش درآورده‌ام و یا آثاری اقتباسی بوده است، اما این اثر متنی فرانسوی دارد. وی در ادامه با اشاره به این امر که متن را به کلی برای اجرا در فضای ایران بازنویسی کرده است، افزود: «دیگری»، متنی دو نفره است که از نظر بیان، دارای بیانی سنگین و ادبی است و به همین خاطر برای انتخاب بازیگر مقابل من، به فردی احتیاج داشتم که هم از قدرت بیان خوبی برخوردار باشد و هم این که انسان کتاب خوانی باشد، چرا که حتی خوانش اثر از روی متن کاری بسیار سنگین و دشوار بود. رهنما که پیش‌تر در سال ۱۳۹۳ نمایش «دورهمی زنان شکسپیر» را در مقام نویسنده، کارگردان و بازیگر در تماشاخانۀ ایرانشهر به روی صحنه برده است، ضمن اذعان به این امر که پیمایش مسیر انتخاب بازیگر برای این اثر برای او در مقام کارگردان بسیار سخت بوده است، ادامه داد: تعداد انسان‌های کتابخوانی که در محدودۀ سنی کوچک‌تر از سن من، آن قدر کم بود که برای من بسیار عجیب بود. کارگردان نمایش «دیگری»، داشتن تسلط بر ادبیات را مهم‌ترین مفهوم برای واژۀ «کتابخوان» دانسته و بر همین اساس، اظهار داشت: «شیوا اردویی» مترجم، شاعر و کارگردان نمایش «اسپانیایی» که سه سال پیش در آن به ایفای نقش پرداختم، به نظرم بهترین گزینه برای این اثر بود و در حال حاضر که این نمایش به روی صحنه رفته است، مخاطبان نیز همین نظر بنده را تأیید می‌کنند.
نویسنده، کارگردان و بازیگر نمایش «با من بستنی می‌خوری؟» که درسال ۱۳۹۳ در سالن گوشۀ فرهنگساری نیاوران به روی صحنه رفته است، در ادامه پیرامون محتوای این نمایش با اشاره به این که اگر مخاطب این اثر، مخاطبی منصف باشد، برچسب فمنیستی به «دیگری» نخواهد زد، تصریح کرد: فضای «دیگری» فضایی زنانه است و بر همین اساس، از رنج‌ها، اضطاب‌ها و فضایی زنانه سخن می‌گوید که خصوصاً در نسل گذشتۀ زنان ایران به وفور مشاهده شده است.
وی با اشاره به این امر که «دیگری» روایت زندگی دو زن است که سال‌ها، بدون این که بدانند، همسر یک مرد بوده اند و حالا در گذر سال‌ها مبدل به دو نویسندۀ معروف و مشهور شده‌اند، یادآور شد: من در تمامی کارها و داستان‌های خود از فضای زنانه حرف می‌زنم و همواره دوست دارم که از حقوق زنان دفاع کنم و این موضوعی است که آن را به خوبی بلدم و نه به خاطر این امر که مردها بد هستند. رهنما، مردان حاضر در زندگی خود را مردانی نیک و تأثیرگذار برشمرده و با اشاره به این امر که پدر، همسر و دیگر مردان زندگی او همواره باعث رشد و تعالی او بوده‌اند، تأکید کرد: مردان زندگی من همواره در نگرش فکری من تأثیرگذار بوده‌اند و به همین خاطر همواره علاقه داشته‌ام که این تفاوت در آثار من دیده شود.
بازیگر نمایش «بادی که تو را خشک کرد ، مرا برد» که در سال ۱۳۹۲، به نویسندگی و کارگردانی «علی نرگس نژاد» در سالن «خلیج فارس» فرهنگسرای نیاوران به روی صحنه رفته است، گفت: اگر کسی قلمی زنانه دارد، زنانه می‌نویسد و از دنیای زنان حرف می‌زند، لزوماً بدین معنا نیست که مردستیزی دارد، اما این موضوع همیشه دغدغۀ فکری من بوده است و غیر از این بلد نیستم که بنویسم. وی در ادامه با اشاره به این که اثر در رابطه با خصوصیات طراحی نور و صحنه، که جلال تهرانی آن را به انجام رسانده است و بعد از «سونات پاییزی» در ورکشاپی وارد شده است که مختص سبک و آثار جلال تهرانی است، افزود: تأثیرپذیری از جلال تهرانی، قطعاً در نمایش من نیز قابل لمس است. رهنما با اشاره به این که این اثر به نوعی اجرایی فرمالیستی و استرلیزه است که هم از قواعد کلاسیک و هم از قواعد رئالیستی جدا شده است، اما به لحاظ ژانر، «دیگری» اثری اجتماعی است، ادامه دا تئاتر رسانه‌ای فرهنگی است که تولید کنندگان آن حرف‌های خود را بزنند و این رسانه هر اندازه که کوچک باشد، رسانه‌ای تأثیر گذار است و این امر بدان خاطر است که جامعۀ تماشاچیان تئاتر با این که جامعه‌ای محدود هستند، اما جامعه‌ای اثر گذارتر از جامعۀ بینندگان سینما هستند.
«دیگری» قصه‌ای زنانه و شکل گرفته از دغدغه‌های فکری زنان است
شیوا اردویی، بازیگر نمایش «دیگری»، با اشاره به این امر که ۲ سال پیش نمایش «اسپانیایی» را با بازی بهاره رهنما در مقام کارگردان در سالن «خلیج فارس» فرهنگساری نیاوران به روی صحنه برده است، گفت: آشنایی من و «بهارۀ رهنما»در این نمایش اتفاق افتاد و تجربۀ این اثر تجربه‌ای خوب بود. وی در ادامه، متن «دیگری» را متنی دارای ویژگی‌های جذاب و دلنشین دانسته و با اشاره به این که فرای متن، همکاری با بهاره رهنما را تجربه‌ای شیرین می‌داند، افزود: این متن با بازیگران دیگری تمرین شده، به نتیجه نرسیده بود و من آخرین گزینه‌ای بودم در هنگام زمان بازبینی و در زمانی حساس و تأثیرگذار به اثر رسیدم.
اردویی در ادامه با اذعان به این امر که خود او و بهاره رهنما اعتقاد دارند که این نقش است که بازیگر را برای خود انتخاب می‌کند و در دیگری نیز این اتفاق برای او افتاده است، ادامه داد: بازیگری کار اصلی من نیست، چرا که دغدغۀ اصلی من کارگردانی است و این هفتمین کاری است که پس از ورودم به تئاتر در بیست سالگی، به عنوان بازیگر در آن به ایفای نقش پرداخته‌ام. این بازیگر در بخشی دیگر از این گفتگو، ضمن اذعان به این امر که متن، متنی جذاب، نقش نقشی دلنشین و بر همین اساس همکاری در این اثر برای او همکاری شیرینی رقم خورده است، اظهار داشت: حضور «جلال تهرانی» در این اثر به عنوان طراح نور و صحنه، تیم را، تیمی کامل ساخته است و امیدوارم که نتیجۀ اثر به گونه‌ای رقم بخورد که تماشاچی نیز آن را دوست داشته باشد، چرا که هدف اصلی از اجرای این اثر این است که تماشاچی از آن لذت ببرد.
وی در ادامه روایت مشترک دو زن را که در طول ۱۵سال همسری مشترک داشتند و از آن بی‌خبر بوده‌اند و حال با هم دیدار می‌کنند، تم اصلی داستان نمایش «دیگری» برشمرده و تصریح کرد: قصۀ «دیگری»، قصه‌ای زنانه است و تمام خرده روایت‌های موجود در آن نیز که شکل گرفته از دغدغه‌های فکری زنان است، بسیار واقعی است که به لحاظ سبک اجرایی و زبان قصه در فضایی غیر رئال به روی صحنه می‌رود. این بازیگر که دوره بازیگری را زیر نظر «رویا تیموریان» گذرانده است، با اشاره با این امر که اثر به لحاظ اجرایی و متن قصه به لحاظ روایی دارای زبانی خاص است و زبانی شکسته ندارد، تأکید کرد: آن چه که در پشت این ماجرا روایت می‌شود، داستانی کاملاً قابل لمس است و به نظر من انتخاب آن برای روزگار امروز، انتخابی هوشمندانه است که در جامعۀ ما جاری و ساری است. اردویی در ادامه با اشاره به این امر که گاهی می‌شود که برای معضلات موجود در جامعه راه حل ارائه شود و گاهی نیز می‌شود آن معضل و مشکل را نشان داد، یادآور شد: بر همین اساس، دیگران می‌توانند تصمیم بگیرند که چگونه می‌توان این فاجعه را حل کرد و این، همان اتفاقی است که در این اثر می‌افتد. این بازیگر در ادامه، با اشاره به این که تیم تولید «دیگری» در اجرای این اثر فاجعه‌ها و لحظه‌های تلخ و شیرین زنانه در رابطه با مسئلۀ دو همسری و از این دست قصه‌ها را نشان می‌دهد، گفت: تمامی این پرداخت‌ها به مضوع بدان خاطر است که هر بینندۀ این اثر خود در مقام قضاوت قرار گیرد و بر همین اساس، تیم تولید کننده هرگز در مقام قضاوت موضوع نبوده است. وی در ادامه با تأکید بر این مفهوم که به عنوان شخصی که در این اثر به ایفای نقش می‌پردازد، نه تنها زن‌ها، بلکه مردها نیز باید بتوانند در «دیگری»، با این اثر همذات پنداری کنند، افزود: تا به امروز بازخوردهای مثبتی از سوی تماشاچیان دریافت کرده‌ایم، اما با این وجود نمی‌توان ادامۀ این بازخوردها را پیش بینی کرد. اردویی، ضمن اظهار امیدواری در جهت همذات پنداری مخاطب با «دیگری»، ادامه داد: من فکر می‌کنم که قصۀ «دیگری»، قصه‌ای قابل لمس است که بیشتر مخاطبان می‌توانند آن را لمس کنند و این امر، همواره بستگی به تجربه و تفکر شخصی انسان‌ها نیز دارد. وی که کارگردانی صحنه خوانی دو نمایشنامه «مرگ درمی‌زند» و قصه کوتاه «آقای بزرگ» وودی آلن در تماشاخانۀ کنش معاصر بهمن ماه ۱۳۹۵ و اجرای نمایش «همه چیز در زمان» اثر «دیوید آیوز» را به زبان انگلیسی در سالن «گوشۀ فرهنگسرای نیاوران» در کارنامۀ هنری خود دارد، با اشاره به این امر که برای نخستین بار است که در سیستم بازیگری که مربوط به جلال تهرانی است، کار می‌کند، اظهار داشت: این امر، موضوعی است که خود کارگردان اثر نیز می‌خواستند که در این فضا اتفاق بیفتد. اردویی با اشاره به این امر که بازیگری در «دیگری» بازیگری سرد بدون میمی کی است که تمامی اتفاقات آن درونی است، تصریح کرد: این نوع بازی، برای من تجربه‌ای جدید و بسیار جذاب است و من نیز کاملاً سعی می‌کنم تمام ویژگی‌هایی را که در آثار قبل خود داشته‌ام، کنار بگذارم و برای رسیدن به این نکته که میمیک را از چهره ام بگیرم، تمرینات بسیار سختی انجام داده‌ام.
موسیقی این توانایی را دارد که به هنرهای دیگر نیز کمک کند
مهیار طهماسبی، آهنگساز نمایش «دیگری»، ضمن ابراز خرسندی از این امر که در گروهی به سرپرستی «بهاره رهنما» در جایگاه آهنگساز و نوازنده به ایفای نقش می‌پردازد، گفت: کار کردن با بهارۀ رهنما تجربۀ خوبی است، چرا که او انسان مهربانی است و از روز نخست ورودم به این گروه، آن قدر که صمیمی و مهربان برخورد می‌کردند، احساس می‌کردم که سال‌هاست او را می‌شناسم. وی در ادامه توانایی‌ها بسیار بالای بهاره رهنما در بازیگری و کارگردانی را از جملۀ ویژگی‌های مهم این هنرمند دانسته که بر هیچ کس پوشیده نیست و بر همین اساس، افزود: در طول مدت حضور در این اثر نکات بسیار زیادی را از بهارۀ رهنما آموخته و می‌آموزم. طهماسبی که موسیقی را از دوران کودکی با ساز سه تار در محضر استادیدی چون جنگوک، پیر نیاکان و طلایی آموخته است، در ادامه با اشاره به این که برخورد بهاره رهنما با موسیقی نمایش برای او بسیار جالب و درخور توجه بوده است، ادامه داد: بهاره رهنما هیچ گاه به موسیقی تئاتر به عنوان یک موسیقی متن نگاه نمی‌کند، بلکه به موسیقی به عنوان یک شخصیت که در تئاتر حضور ندارد به نگاه می‌کند. این آهنگساز تئاتر، با اشاره به این که در «دیگری» دو زن، بدون آن که بدانند یک همسر داشته اند که او دیگر در بین ان‌ها نیست و موسیقی این اثر، در واقع شبهی از روح همسری است که از دست رفته است، اظهار داشت: موسیقی «دیگری» از حالت موسیقی متن که در طول آثار نمایشی سعی در انتقال حس دارد، خارج شده است و به عنوان یک شخصیت عمل می‌کند که هر وقت که صدای او به گوش می‌رسد، حضور او در میان دو شخصیت اصلی اثر احساس می‌شود. وی که مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه تهران و مدرک کارشناسی ارشد را نیز دانشگاه هنر تهران در رشتل موسیقی کسب کرده است، در ادامه، ضمن اذعان به این امر که نمی‌داند که تا چه اندازه توانسته است در تولید موسیقی «دیگری» موفق عمل کند، تصریح کرد: حضور در این اثر برای من تجربۀ بسیار جالبی بود و امیدوارم توانسته باشم با صدای تولید شده، نقش فرد تماشاچی را به مخاطب نشان بدهم. طهماسبی که نواختن ساز ویلنسل را از نوجوانی در محضر مجید اسماعیلی و آیدین احمدنژاد آموخته است، با اشاره به این که تماشاچیان «دیگری»، پس از تماشای اثر با وی به بحث و گفتگو دربارۀ موسیقی این اثر می‌پردازند، یادآور شد: تا کنون بازخوردهای جالبی را از تماشاچی دریافت کرده ام و به عنوان مثال یکی از تماشاچیان می‌گفت که موسیقی اثر دست راست مرا در طول مدت تماشای نمایش بی‌حس کرد و به این خاطر که شخصیت غایب این نمایش، شخصیتی ترسناک و خشن است، من نیز سعی بر آن داشته ام تا دو تولید موسیقی آن خشن عمل کنم.
وی ضمن ابراز خرسندی از این امر که این خشونت به خوبی در موسیقی اثر درآمده است و به چشم دیده می‌شود، گفت: موسیقی هنری است که هم به تنهایی، بدون هیچ عیب و نقصی می‌تواند هنری به تمام معنا و کامل باشد و از جملل هنرهایی است که می‌تواند به بقیۀ هنرها نیز کمک کند. این موزیسین که از دوران دانشجویی در سال‌های ۸۲ و ۸۳ با آثار دانشجویی، به ساخت موسیقی تئاتر پرداخته است، در همین راستا افزود: موسیقی می‌تواند به شعر کمک کند تا شعر بهتر دیده شود و این کمک در نمایش، سینما، نقاشی، هنرهای تجسمی و رقص نیز جاری است. طهماسبی با تأکید بر این مفهوم که موسیقی این توانایی را دارد که به هنرهای دیگر نیز کمک کند، ادامه داد: موسیقی مانند کاغذ دیواری است؛ شاید شما یک دیوار رنگ شد داشته باشید که خود به تنهایی می‌تواند به خوبی کار کند، اما کاغذ دیواری موسیقی بر روی دیوار نمایش، چیز دیگری است. وی که توانسته است با ساخت موسیقی در آثار عروسکی «طلیعۀ طریقی» در جشنوارۀ بین المللی تئاتر، جایزۀ بهترین آهنگساز تئاتر را از آن خود کند، اظهار داشت: موسیقی کار کاغذ دیواری را با نمایش می‌کند، آن تزئین می‌کند، بزک می‌کند و در حسی که نمایش به مخاطب می‌دهد بسیار مؤثر است و می‌تواند کارکرد نمایش تثبیت آن را در ذهن مخاطب تثبیت کند و این در حالی است که بازیگران اثر نیز در بسیاری از موارد، تمام حرکات خود را با تکیه بر موسیقی انجام می‌دهند و به یقین، ساخت موسیقی حتی در شکل گیری دکور و همچنین نورپردازی تأثیر به سزایی دارد.