احسان محمدی‌محلاتی | عرصه‌ی روابط بین‌الملل و دیپلماسی در دهه‌های اخیر و تحولات پر شتابی همراه بوده است. در بستر این تحولات، دولتها که مهم‌ترین و شاید تنها بازیگران این عرصه به شمار می‌آمدند، اگر چه همچنان جایگاه خود به عنوان مهم‌ترین بازیگران این عرصه را حفظ کرده‌اند اما به پیچیدگی و گستردگی عرصه‌ی بین‌المللی، بازیگران جدیدی چون سازمان‌های بین‌المللی، دولتها و حکومت‌های محلی و شهری، سازمان‌های غیر دولتی و … ظهور پیدا کرده‌اند و این عرصه در واقع به سیاست جهانی تبدیل شده است. با ظهور این بازیگران جدید، عرصه‌ی دیپلماسی هم توسعه پیدا کرده و در کنار دیپلماسی سنتی یا سیاسی متداول در دهه‌های گذشته، اشکال جدیدی از دیپلماسی از جمله دیپلماسی عمومی اشاره کرد که خود شامل دیپلماسی فرهنگی، دیپلماسی رسانه‌ای، دیپلماسی هنری و… است. در همین ارتباط یکی از مدرن‌ترین انواع و اشکال دیپلماسی دیپلماسی شهروندی است که مبتنی بر مفهوم شهروند-دیپلمات است که به مجموعه کنش‌ها و واکنش‌های آگاهانه‌ی شهروندان یک کشور برای تامین اهداف و منافع ملی، منطقه‌ای و بین المللی در عرصه‌ی بین‌المللی اطلاق می‌شود. این مفهوم که ارتباط و تنگاتنگی خاصی با دیپلماسی مردم-مردم است، عرصه، بستر و امکانی است که در آن شهروندان به عنوان بازیگران جدید عرصه‌ی بین‌المللی کنش‌گری و نقش‌آفرینی می‌کنند. بر اساس مفهوم دیپلماسی شهروندی، شهروندان نخبه‌ای که در هر عرصه‌ای از حوزه‌های تخصصی جامعه حائز تحرکاتی و کنش‌هایی دارای ابعاد فراملی باشند در زمره‌ی شهروندان دیپلمات محسوب می‌شوند. جایزه‌ی مادانجیت سینگ یونسکو برای ترویج بردباری و نفی خشونت را که با هدف ترویج فرهنگ صلح، بردباری و نفی خشونت و شناسایی شخصیت‌های برجسته در جهان در این حوزه طراحی شده است و زمینه‌ی مناسب جهت همفکری و تبادل نظر و ارتقای سطح همکاری‌ها در این حوزه را فراهم می‌آورد را می‌توان در راستای دیپلماسی شهروندی و از نمونه‌های بارز این حوزه ارزیابی کرد. در واقع جایزه‌ی مادانجیت سینگ یونسکو برای ترویج بردباری و نفی خشونت عرصه و بستری برای دیپلماسی صلح و نفی خشونت است که در این بستر امکانی بیش از پیش برای تقدیر از فعالیت‌ها و اقدامات برجسته در حوزه‌ی ترویج فرهنگ صلح و نفی خشونت و تبادل تجربیات فعالان این حوزه از کشورهای مختلف فراهم می‌شود. این جایزه این امکان را فراهم می‌آورد تا فعالان و نخبگان این حوزه ضمن همفکری و تبادل نظر، راه‌های گسترش همکاری‌ها و دستیابی به راه حل‌های مشترک برای مقابله با موضوعات مشترک را پیدا کنند. صلح و امنیت بین‌المللی به عنوان آرمان جامعه‌ی بین‌المللی مستلزم تلاش‌ها و اقدامات و همکاری‌ها در تمامی سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی با نقش‌آفرینی همه‌ی بازیگران است. در این ارتباط جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضو متعهد جامعه‌ی بین‌المللی، همواره اقدامات و تحرکات موثری داشته است. در شصت و هشتمین اجلاس مجمع عمومی ملل متحد، توسط رییس محترم جمهوری اسلامی ایران، حجت‌الاسلام والمسلمین جناب آقای دکتر روحانی، ایده‌ی ابتکاری و ممتاز جهان علیه خشونت و افراطی‌گری را مطرح فرمودند که با استقبال چشم‌گیر جامعه‌ی جهانی مواجه شد و مبنای تصویب قطعنامه‌ای در همین ارتباط با رای همه‌ی اعضا به غیر از یک عضو شد. دعوت جهان به مبارزه با خشونت و افراطی‌گری از سوی جمهوری اسلامی ایران، مبتنی بر مبانی و اصول فرهنگ دینی و ملی و اصول سیاست خارجی و هم چنین مبتنی درک واقعیات تلخ موجود در جهان مملو از خشونت و افراطی‌گری امروز است. در چنین فضایی و بر اساس همین راهبرد جمهوری اسلامی ایران، در سال‌های اخیر تحرکات شهروندی خوبی برای ترویج ایده و تقویت پشتوانه‌های علمی و فرهنگی آن صورت گرفته که به عنوان تحرکات شهروندی در ارتباط با یک ایده‌ی مهم که در ارتباط با خشونت و افراطی‌گری به عنوان درد و رنج مشترک امروز جامعه‌ی بشری است از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و موجب شده جمهوری اسلامی یکی از کشورهای حاضر و نامزد برای دریافت جایزه‌ی یونسکو برای ترویج بردباری و نفی خشونت باشد.