حسین سینجلی|بیتردید برگزاری جشنواره بینالمللی تئاتر فجر مهمترین رویداد تئاتری کشور است. جشنوارهای که امسال سیوپنج ساله میشود. دبیرخانه جشنواره تئاتر فجر به طور معمول هر سال اواخر بهار یا اوائل تابستان فراخوان این جشنواره را منتشر میکند. فراخوانی که هر سال با توجه به شرایط فرهنگی اجتماعی و سیاسی کشور نسبت به دورههای قبل با تغییراتی همراه است. بر همین اساس سیاستگذاران و برگزارکنندگان جشنواره، هر سال لیستی از محورهای مورد تاکید جشنواره را در فراخوان منتشر شده مطرح میکنند اما معمولا در طول برگزاری جشنواره تعداد آثاری که با محوریتهای مورد تاکید برگزارکنندگان تولید میشود به تعداد انگشتان یک دست هم نمیرسد.
امسال و در سیوپنجمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر؛ تلاشها و دستاوردهای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، کوشش برای نگاهی ویژه به اقتصاد مقاومتی در جهت تحقق کاربردی آن، مسئولیتپذیری اجتماعی در همهی عرصههای زندگی و هنر، بهرهگیری از مفاهیم و جلوههای فرهنگ، تاریخ و ادبیات غنی ایرانی اسلامی، توجه به تئاتر ایرانی در جهت توسعهی فرهنگی، نگاه کاوشگرانه و مدبرانه به جامعه، مسائل اجتماعی و اخلاق مدنی، اندیشهورزی و ارتقاء ذائقهی فرهنگی و هنری جامعه از طریق هنر شریف تئاتر، اهمیت دادن به روابط بینا فرهنگی و بهرهگیری از زمینههای بومی، توجه به مفاهیم و ارزشهای والای فراگیر، جهانی و مشترک انسانی، نفی خشونت، کشتار، تروریسم و جنگ طلبی و کوشش برای صلح جهانی، محورهای مورد تاکید در فراخوان جشنواره هستند. اما اینکه چند اثر در جشنواره امسال بر اساس این محورها تولید و اجرا میشوند، مسئلهای است که در گفتگویی با سعید اسدی دبیر سیوپنجمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر آن مطرح کردیم.
معمولا در ابتدای فراخوانهای جشنواره تئاتر فجر لیستی از محورهای مورد تاکید جشنواره مطرح میشود و هر سال هم متناسب با اتفاقات و مسائل اجتماعی و سیاسی این محورها تغییر میکنند؛ اما معمولا در طول جشنواره کمتر ردِ پایی از این محورها در آثار دیده میشود. میخواهم بدانم اساسا محورهای مورد تاکید جشنواره بر چه اساسی تدوین میشود و فکر میکنید امسال با توجه به اینکه نظارت بیشتری روی تولیدات اجرایی وجود داشته، چند درصد از این کارها میتواند خط و ربطی با محورهای مورد نظر داشته باشند؟
ما سال گذشته البته یک تحلیل محتوایی در آثار شرکت کننده در جشنواره داشتیم، که مثلا وقتی درباره بهرهگیری از مفاهیم ملی صحبت میکنیم چند درصد شامل این موارد میشده و یا در رابطه با موضوع مبارزه با تروریسم و خشونتطلبی حتی در بخش بینالملل نیز دو، سه کار مشخصا در رابطه با این موضوع وجود داشته. بر این اساس ما در سال گذشته شاهد درصد زیادتری از آثار متناسب با محورهای تعیین شده در فراخوان جشنواره بودیم اما اینها موضوعاتی است که به شرکتکنندگان ارائه داده میشود و آنها متناسب با این محورها آثار خود را تولید میکنند و جشنواره هم از میان ظرفیتهای تولید شده تئاتر ایران دست به انتخاب میزند و در فرایند انتخاب باید این محورها پیش روی ما باشد. بنابرین بخشی از آنها را باید پررنگتر کرد؛ به عنوان مثال در جشنواره امسال یکی از مواردی که بسیار مورد تاکید بود مسئله مسئولیتپذیری هنری و اجتماعی است که واقعا هم برای خود من بسیار مهم است که این اتفاق بیافتد. زیرا این مسئلهای است که ما از جامعهشناسی ایرانی میبینیم چراکه هنرمندان باید اتفاقات روز جامعه را بازتاب بدهند به این دلیل ما پیشنهاد میدهیم و اگر هنرمندان دراین حوزهها کاری تولید کنند آن آثار برای ما در اولویت خواهد بود. ضمن اینکه مشخصا بخشی که این محورها در آن بسیار جلوهگر میشود بخش تئاتر خیابانی است و این بخش بسیار بیشتر از بخش صحنهای در راستای محورهایی است که در جشنواره معرفی میشوند.
تغییراتی که هر سال در محورها دیده میشود بر چه اساسی صورت میگیرد؟
این تغییرات از سیاست کلان نظام آغاز میشود. جشنواره تئاتر فجر جشنوارهای است که در نظام جمهوری اسلامی ایران اتفاق میافتد و به این ترتیب ارزشهای ثابت این نظام البته در این جشنواره به عنوان صدر محورهای مطرح شده همواره وجود خواهند داشت و هر اندازه پیشتر میرویم؛ تشخیص کارشناسانه در حوزه مشاوره مدیریتی و فرایندی که برای تدوین یک فراخوان اتفاق میافتد شکل پیدا میکند، به این معنی که مجموعه محورهایی که به نظر میرسد باید مورد توجه قرار بگیرد و یا حتی در برخی مواقع باید به شکل نمادین معرفی شود در فراخوان جشنواره درج خواهد شد. حال ممکن است تولیدکنندگان تئاتر در جهت دادن تولید تئاتر ایران یعنی مدیریت کلان به سمتی حرکت کنند که ما از آن بهره خواهیم گرفت و به هر حال حمایت از این آثار هم در فرآیند تولیدی تئاتر بیشتر است و بخش دیگر اتفاقی است که باید توسط هنرمندان رخ دهد اما تجربه امسال و سال گذشته نشان میدهد که اساسا بسیاری از شرکت کنندگان فراخوان را مطالعه نمیکنند و یا به آن کم توجه هستند و برحسب عادت در جشنواره شرکت میکنند. اما جامعه منظم جامعهای است که در همه ارکان آن نظم وجود داشته باشد و تنها به مدیریت یک فستیوال منتهی نمیشود. بنابراین یک بخشی مربوط است به انتظاری که ما از لحاظ فکری در جشنواره داریم و باید رعایت شود و بخش دیگر تولیداتی است که هر هنرمندی میتواند با هر اندیشهای مطرح کند و ما آن کارها را هم پذیرفتیم و خواهیم پذیرفت اما اولویت بندیهای موضوعی نیز در بسیاری از مواقع میتواند در فرایند انتخاب دخالت داشته باشد.
فرمودید طبق بررسیهایتان در سال گذشته درصد زیادی از آثار بر اساس محورهای تعیین شده در فراخوان بوده، آیا این تشخیص شما و دبیرخانه بوده که نمایشها را به نوعی در این محورها قرار دادهاید، یا واقعا خود سازنده و تولید کننده اثر هم این نگاه را داشته که بر اساس این محورها اثرش را تولید کند؟
بر اساس ساختار جشنواره فجر، این جشنواره نمیتواند در تولید دخالت کند و این کار را هم نکرده. به جز بخش تازههای جشنواره و یا در بخش میهمان میتوان به این فکر کرد که کاری انتخاب شود که آن محورها رعایت شده باشد اما مسئله این است که در فرایند تولید تئاتر جشنوارههای دیگری وجود دارند که این جشنوارهها موضوعی هستند و این کارها در حوزههای مختلف هم اجرا میشوند. جشنواره بیشتر انتخاب کننده است و نمیتواند به معنایی در فرایند تولید وارد شود ولی قاعدتا به این فکر میکند که ملاکهای متفاوتی برای انتخاب خود داشته باشد و علاوه بر کیفیت هنری که همگان آن را داوری میکنند باید به مسائل و مسیر و ساماندهی فرهنگی و برجسته کردن برخی مسائلی که فایده اجتماعی و فرهنگی دارند نیز توجه کند. آنچنان که جشنواره در سال گذشته هم این توجه را داشته، بنابراین طبیعی است که در انتخاب آثار و در هر فستیوالی که در دنیا برگزار میشود هم به فرم و تکنیک و زیبایی شناسی اهمیت میدهند و هم به موضوعهایی که آن آثار ارائه میدهند. جالب این است که در بسیاری از جشنوارههای بزرگ دنیا تِمهایی وجود دارد که اتفاقا در برخی مواقع کارها فقط از میان این تِمها انتخاب میشوند و این یک نوع هدایت فرهنگی است که قطعا از هر نهاد فرهنگی انتظار میرود.
پس حرکت جشنواره تئاتر فجر هم در آینده به این سمت خواهد بود؟
حتما به این سمت خواهد رفت اما باید ظرفیتهایی که ایجاد کردهایم فعال شوند و پس از آن این اتفاق خود به محقق خواهد شد.
با وجود همه آنچه که توضیح دادید فکر میکنید در جشنوارهی امسال این جریان نسبت به سالهای قبل پررنگتر باشد؟
یک بخشی از محقق شدن این موضوع بسته به این مسئله است که در تولید تئاتر ما چه اتفاقی افتاده باشد. تلاش ما بر این است تا برخی موارد به شکل ویژه برجسته شوند اما به عنوان مثال در رابطه با موضوع اقتصاد مقاومتی و یا مسائلی که مسائل روز هستند قطعا تئاتر ممکن است واکنشهایی نشان داده باشد و ما هم در هر حوزهای که میهمان دعوت میکنیم در همان جهت اثری را مدنظر خواهیم داشت.
بدون دیدگاه