هنرمند: شصت و نهمین برنامه از سری برنامه‌های سینما روایت در حالی به سریال کیمیا اختصاص داشت که این نخستین باری بود که یک سریال در این برنامه مورد نقد و بررسی قرار می‌گرفت.

نقد و بررسی سریال کیمیا با پخش قسمت‌هایی از صحنه و پشت صحنه، با حضور محمدرضا شفیعی (تهیه کننده)، جواد افشار (کارگردان)، مسعود بهبهانی نیا (نویسنده اثر)، مهدی پاکدل و سوگل طهماسبی (بازیگران سریال) به همراه رسول شادمانی (مجری – کارشناس) برنامه، در سالن اسوه برگزار شد. رسول شادمانی در ابتدا با بیان اینکه این اولین باری است که ما در سینما روایت شاهد نقد و بررسی یک سریال هستیم و آن هم به دلیل ویژگی خاص این سریال است گفت: کیمیا محصول مشترک شبکه دوم سیما و انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس است و هنگامی که ما شاهد پخش دقایقی از پشت صحنه این سریال بودیم به وضوع سختی کار مشاهده می‌شد. وی عنوان کرد: خوشحالیم که برای اولین بار سریالی با بیش از ۱۰۰ قسمت در تلویزیون تولید شده است که باید از این اتفاق به عنوان یک اتفاق مبارک یاد کرد. شادمانی اظهار امیدواری کرد که مدیران فرهنگی کشور با حمایت و پشتیبانی از این سریال، راه را برای تولید سریال‌های دیگر در این حجم تولیدی هموار سازند.

چالش اصلی ما «جذب مخاطب» بود

مسعود بهبانی نیا به عنوان نویسنده اثر در این جلسه گفت: چالش اصلی ما در این نوع کارها «جذب مخاطب» است و بستری که من در این کار انتخاب کردم شامل چهار دهه اخیر بود که فکر می‌کنم این دوران، ظرفیت کار برای تولید آثار متعددی را خواهد داشت. وی ادامه داد: بیش از ۷۰ درصد از مردم ما، دیگر خاطره‌ای از انقلاب ندارند و آنهایی هم که خاطره‌ای از انقلاب دارند سعی می‌کنند این خاطره را فراموش کنند مثل برخی از مدیران و مسئولین کشور!

خیلی‌ها نسبت به دفاع مقدس، یک جور مقاومت از خودشان نشان می‌دهند!

این نویسنده اضافه کرد: هدف ما از بیان دوران انقلاب این بود که می‌خواستیم این شرایط را برای نسل جدید یادآوری کنیم. با توجه به اینکه ما این تجربه را در سریال خاک سرخ داشتیم که خیلی‌ها نسبت به دفاع مقدس و تکرار جنگ، یک جور مقاومت از خودشان نشان می‌دادند لذا سعی کردیم در سریال کیمیا با یک قصه ملودرام مردم را به آن سالها و حوادث ببریم و به نوعی ما در این سریال تاریخ را به شکل گلچین شده تکرار کردیم و لزومی نمی‌دیدم که حوادث را نعل به نعل عنوان کنم و ادعایی نداشتیم که می‌خواهیم تاریخ را تکرار کنیم ضمن اینکه در این کار سعی کردیم از نگاه تازه‌تری به شخصیت‌ها نگاه کنیم البته این نوع کارها، کارهای سختی است که به منزله حرکت روی لبه تیغ خواهد بود.

اگر حمایت‌های مالی انجمن سینمای دفاع مقدس نبود کیمیا شروع نمی‌شد

جواد افشار کارگردان سریال کیمیا نیز در این جلسه به مزاح عنوان کرد: کار آنقدر سخت بود که اگر دوباره به من پیشنهاد ساخت سریال کیمیا را بدهند حتما آن را نخواهم ساخت! وی با اشاره به شرایط سخت تولید در خصوص سالهای قبل و اولیه انقلاب تصریح کرد: امروزه ما اگر بخواهیم در مورد قصه سالهای اخیر هم فیلم بسازیم با مشکل روبرو خواهیم بود چه برسد که بخواهیم سال‌های قبل و بعد ازانقلاب را در تهران تصویر‌سازی کنیم. الان که کار را به صورت مونتاژ شده می‌بینم متوجه میشوم که واقعا اگر لطف خدا و همت دوستان نبوده این کار ساخته نمی‌شد. این کارگردان تلویزیون با تشکر از مسئولین انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس ادامه داد: اگر عزیزان انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس حمایت مالی از پروژه نمی‌کردند قطعا این پروژه استارت نمی‌خورد و من از همه این عزیزان و هم از مسئولین سابق و جدید تلویزیون بابت ساخت سریال کیمیا تشکر می‌کنم.

کارگردان باید توانایی نزدیک کردن قلب عوامل به همدیگر را داشته باشد

مهدی پاکدل بازیگر نقش پژمان هم در این جلسه گفت: برای من افتخاری بود که درخدمت آقای افشار باشم. آقای افشار کارگردان بسته‌ای نیست و به پیشنهادهای بازیگران توجه دارد. کارگردانی فقط دکوپاژ نیست بلکه باید توانایی نزدیک تر کردن قلب عوامل به همدیگر را هم داشته باشد و آقای افشار این مهارت را داشتند. ضمن اینکه من در تمام کارهایی که کردم واقعا ندیده بودم که نویسنده اثر اینقدر سرصحنه حضور داشته باشد و آقای بهبهانی نیا معمولا هفته‌ای یک روز را سر صحنه حاضر بودند که این هم نشان از همدلی عوامل و نیز باز بودن ذهن و نگاه کارگردان دارد.

سریال کیمیا سرشار از صمیمیت و دوستی بود

در ادامه سوگل طهماسبی که در سریال کیمیا نقش نرگس را برعهده داشت نیز در این جلسه گفت: پروژه کیمیا سرشار از صمیمیت و دوستی بود و اگر غیر از این بود ما امروز شاهد بازتاب خوب این سریال در میان مردم نبودیم و همه اینها به خاطر داشتن عوامل خوب بویژه تهیه کننده توانمند و پشت صحنه خوب و هدایت خوب بازیگران توسط کارگردان بوده است.

تولید سریال‌های بلند برای تلویزیون به صرفه تر است

جواد افشار در ادامه و در پاسخ به سوال یکی از مخاطبین در خصوص ساخت سریالهای طولانی مدت و بحث هزینه‌های مالی آن گفت: اتفاقا تولید سریال‌های طولانی به لحاظ مالی به صرفه تر است و این سریال که تقریبا معادل چهار سریال ۲۶ قسمتی است به لحاظ هزینه‌ها کمتر از چهار سریال هزینه برداشته است. اگر هزینه هر سریال ۲۶ قسمتی را حدود ۳ الی ۴ میلیارد تومان تصور کنیم، سریال کیمیا که معادل چهار سریال می‌شود باید حدود ۱۵ میلیارد تومان هزینه داشته باشد اما ما این سریال را کمتر از این رقم ساختیم ضمن این که بازخورد آن نیز خیلی بیشتر از چند سریال بوده است. لذا اگر تلویزیون به سمت تولید سریال‌های بلند مدت برود بهتر از ساخت سریال‌های کم تعداد است که معمولا این سریال‌ها یا دیده نمی‌شوند و یا کمتر دیده می‌شوند. هر چند که معتقدم این اتفاق دیرهنگام شروع شده است. این کارگردان با بیان اینکه ما پارامترهایی را در سریال کیمیا تجربه کردیم که می‌توانیم تجارب خودمان را در اختیار گروههای دیگری که تمایل به ساخت سریالهای بلند دارند بگذاریم اظهار داشت: در این سریال ۵۰۰ لوکیشن، ۶۰۰ جلسه فیلمبرداری، ۴۰۰ هنرپیشه که حدود ۳۰ الی ۴۰ بازیگر آن بازیگران محبوب و شناخته شده سینما و تلویزیون بودند، ۲۰۰ بازیگر تئاتر که سالها پشت درهای بسته مانده بودند حضور داشتند.

افزایش مخاطبین سریال به دلیل طولانی بودن آن بوده است

افشار گفت: در سریال کیمیا ما شاهد اتفاقاتی مربوط به سالهای ۵۷ تا سال ۹۰ هستیم و این درحالی است که ما همچنان موضوع‌های بکر و دست نخورده‌ای در خصوص سالهای اولیه انقلاب و دفاع مقدس داریم و امیدواریم تولید سریال‌های طولانی بتواند به این موضوعات بپردازد و این رویه همچنان ادامه پیدا کند. وی با اشاره به نظرسنجی‌های صدا و سیما در مورد مخاطین این اثر که سوال یکی دیگر از مخاطبین بود عنوان کرد: بر اساس نظر سنجی صدا و سیما، ما در هفته اول ۲۷ درصد، هفته دوم ۳۶ درصد، هفته سوم ۴۴ درصد، هفته چهارم بالای ۵۰ درصد و هم اکنون بیشتر از ۶۷ درصد مخاطب داشتیم و این نشان می‌دهد که تماشاگران سریال به دلیل طولانی بودن این اثر، رو به افزایش بوده است.

در خلق شخصیت و لوکیشن محدودیتی نداشتیم

مسعود بهبهانی‌نیا نیز در بخش دیگری از این جلسه در مورد ساخت سریال‌های طولانی مدت اظهار داشت: تجربه ساخت سریال‌های طولانی مدت را همه کشورهای دنیا دارند اما کیمیا اولین تجربه ما در این زمینه بود. البته در دنیا این نوع کارها به درستی مدیریت می‌شوند یعنی یک تیم تولید، نگارش و کارگردانی وجود دارند و در کنار آنان نیز مدیریتی قرار دارد که همه چیز از جمله زمان و هزینه را مدیریت می‌کند اما ما این جا همه چیز را به شیوه سنتی انجام می‌دهیم! و یک نفر به عنوان نویسنده می‌نشیند ۳۰۰۰ سکانس در ۲۸۰۰ صفحه را در طول چهار سال می‌نویسد و یک کارگردانی، خودش را موظف می‌کند که این ۳۰۰۰ سکانس را در ۶۰۰ جلسه کارگردانی کند. این درحالی بود که من به عنوان نویسنده هیچ محدودیتی به لحاظ لوکیشن و خلق شخصیت‌ها در نگارش نداشتم.

برخی‌ها به مدد تکنولوژی به دنبال سوتی سریال هستند

جواد افشار در پاسخ به سوالی دیگر درخصوص باورپذیری فضاسازی سریال گفت: مردم دوست دارند واقعیت‌ها را ببینند و اگر تصاویری را ببنند که تصور کنند قدری با واقعیت فرق میکند معترض می‌شوند در حالی که این تصاویری که شما به صورت مستند از سال ۵۷ می‌بینید به دلیل کاهش کیفیت نگاتیو است که از رنگ و رو افتاده است یعنی اگر شما آنجا در و دیوار را رنگ رو رفته می‌بینید به خاطر افت نگاتیو است وگرنه رنگ دیوار مثل همین امروز است. بنابراین همین که مخاطب امروزه به کمک دیجیتال، صحنه‌ها را شارپ می‌بیند احساس می‌کند که این تصاویر باور پذیر نیست در حالی که ما سعی کردیم از متریال همان زمان استفاده کنیم به همین منظور، بسیاری از صحنه‌ها را در خاور شهر که کمترین تغییری نسبت به سالهای اولیه انقلاب داشته است تصویربرداری کردیم. شما اگر ۲۰ سال قبل سریالی می‌دیدید تکنولوژی مثل امروز دراختیار نبود که آن را خیلی دقیق تر ببینید اما امروز به مدد تکنولوژی برخی از پلان‌های کار را ضبط می‌کنند و آن را جلو و عقب می‌کنند و در ته تصویر یک موردی را به عنوان سوتی سریال پیدا می‌کنند و در فضای مجازی نشان می‌دهند. به گفته افشار سریال کیمیا توانسته است مردم را به سمت تلویزیون جذب کند در حالی که تلویزیون در سالهای اخیر به لحاظ جذب مخاطب ریزش‌هایی داشته است.

سریال کیمیا، آزمون خیلی خوبی برای تلویزیون بود

روح الله سهرابی قائم مقام انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس که در میان تماشاگران در سالن حضور داشت در پاسخ به سوال شادمانی در خصوص کیمیا اظهار داشت: این سریال توانسته خیابانها را خلوت کند. اما در مورد نقدهایی که در مورد این سریال در مطبوعات نوشته می‌شود حرف دارم چرا که می‌بینم خیلی از دوستان، بیشتر به مسائل جزئی تر مثل اینکه در فلان پلان ماشین ۲۰۶ وجود داشت و از این قبیل پرداختند! در حالی که یادمان نرود سریال کیمیا توانسته بخش قابل توجهی از مخاطبین را به تلویزیون برگرداند. درام قصه که به صورت هوشمندانه توسط آقای بهبهانی نیا نوشته شده به سمت خلق یک قصه عاشقانه در کلیت کار رفته و این اثر را با این نگاه به پیش برده است ضمن اینکه نگاه حساب شده آقای افشار را نمی‌توان نادیده گرفت این درحالی است که ایشان در این کار چند قدم جلوتر از کارهای قبلی خودشان گام برداشتند. قائم مقام انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس ادامه داد: سریال کیمیا، آزمون خیلی خوبی برای تلویزیون بود و معتقدیم که تلویزیون باید این مسیر را با قوت ادامه دهد. این سریال به بحران مالی تلویزیون برخورد کرد و حتما مشکلات و ضعف‌هایی دارد اما خدا را شکر که خروجی این سریال موفقیت آمیز بوده است. وی همچنین از مسعود صباح که مدیریت گروه فیلم و سریال شبکه دوم سیما را بر عهده دار نام برد و گفت: ایشان با تمام وجود برای به سرانجام رسیدن این سریال همت کردند که باید از وی تشکر ویژه داشت.

اگر انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس وارد کار نمی‌شد این پروژه هرگز راه اندازی نمی‌شد

محمد رضا شفیعی تهیه کننده سریال کیمیا که به گفته خودش به دلیل اینکه باید سریال را برای پخش آماده می‌کرده قدری دیر به جمع عوامل سریال پیوست در این جلسه حرفهای خود را اینچنین آغاز کرد: گرفتاری اول ما برای کیمیا این بود که دوستان تلویزیون را توجیه کنیم «که می‌شود سریال طولانی مدت ساخت» و مشکل اصلی تلویزیون در این مورد بحث هزینه‌ها بود. شفیعی تصریح کرد: مخاطب امروز تلویزیون مثل دوره دهه ۶۰ نیست که حتما انتخاب محدودی داشته باشد الان انتخابات او وسیع است و شما اگر ابزار جذب مخاطب عام را نداشته باشید او شما را به راحتی کنار می‌گذارد و به سراغ برنامه دیگری می‌رود. لذا باید نگاه سرگرمی در سریال جدی گرفته شود. چرا که مخاطب، اول به دنبال سرگرمی و جذابیت است و بعد محتوا است که برای او ارزشمند می‌شود. تهیه کننده سریال کیمیا افزود: سیستم گاف‌گیری، سیستمی است که رسانه‌ها راه اندازی کردند تا گاف بگیرند در حالی که رسانه‌ها بویژه رسانه‌هایی که در حوزه فرهنگ و هنر تخصص دارند باید نگاه عمیق تری به حوزه سریال و فیلم داشته باشند وگرنه اینکه در فلان پلان یک ۲۰۶ دیده شد خیلی موضوع سطحی است در حالی که ما باید یاد بگیریم به دنبال مسائل جدی تری سریال کیمیا باشیم چرا که برخی از مسائل جزیی – که بعضی‌های آن نیز ساختگی است – نباید مورد توجه قرار بگیرد هر چند که می‌پذیریم ما هم اشتباهاتی داشتیم.

ما هم می‌توانیم خیابانها را خلوت کنیم

مهدی پاکدل نیز در ادامه و در پاسخ به سوال یکی از مخاطبین گفت: روزگاری که ما در تلویزیون هزار دستان می‌ساختیم ترکیه تنها یک کارگردان معروف داشت و هر ۵ سال یکبار یک کار می‌ساخت اما امروز می‌بینیم که پی در پی سریال‌های چند صد قسمتی میسازند و به خورد مخاطب می‌دهند. ما بسیار توانمندتر از آنها هستیم، ما هم می‌توانیم خیابان‌ها را خلوت کنیم و می‌توانیم سریال‌های پرمخاطب بسازیم به شرطی که به هنرمندانمان اعتماد کنیم.

جواد افشار جانبازی است که به دنبال ارزش‌هاست

سید فرهاد حسینی، مدس فیلمنامه نویسی و ناظر انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس در پروژه کیمیا که در سالن حضور داشت با اشاره به نویسنده اثر در این جلسه گفت: من دست آقای بهبهانی نیا را می‌بوسم به خاطر اینکه نگاه خاصی به ارزش‌ها داشته است و این کار با صداقت نوشته شده است. وی از جواد افشار به عنوان یک جانبازی که دغدغه ارزش‌ها را دارد یاد کرد و افزود: مجاهدت آقای افشار که خودشان جانباز جنگ هستند در این کار، فوق العاده است و خوشحالیم کسی این سریال را تولید کرده که خودش در جنگ حضور داشته و سکاندار این کار ارزشی بوده است. سید مرتضی مصطفوی نویسنده و فیلمنامه نویس که فیلم «خاکستر و برف» به قلم ایشان اکنون در اکران است نیز در این جلسه گفت: ما بالاخره شاهد شکستن این تابو بودیم و تلویزیون توانست سریال بیش از ۱۰۰ قسمتی آن هم با کیفیت جذب حداکثری مخاطب بسازد. امیدوارم همچنان شاهد تولید سریال‌های ارزشی در تلویزیون باشیم و به تیم سازنده کیمیا تبریک و خداقوت می‌گویم.