سپیده آماده|«منیژه حکمت» کارگردانی در سینما را از سال ۷۹ و با فیلم زندان زنان آغاز کرد، شش سال پس از زندان زنان و در سال ۱۳۸۵ حکمت به سراغ ساخت فیلم «سه زن» رفت. وی پس از سه زن یک دهه از عرصه کارگرانی سینما دور ماند و در این سالها به سراغ تهیهکنندگی آثاری مانند صداها، چیزهایی هست که نمیدانی، پوپک و مش ماشاالله، ورود آقایان ممنوع و شهر موشهای ۲ رفت. یازده سال پس از ساخت زندان زنان، حکمت ساخت فیلم جاده قدیمش را به پایان رساند، فیلمی که بار دیگر به دغدغههای اجتماعیاش در حوزه زنان و آسیبها میپردازد، جاده قدیم با بازی مهتاب کرامتی، آتیلا پسیانی، ترلان پروانه، پرویز پورحسینی داستان زنی کارمند را روایت میکند که شب عید نوروز با مشکلاتی مواجه میشود. به بهانه حضور فیلم «جاده قدیم» در بخش سودای سیمرغ سی و ششمین دوره از جشنواره فیلم فجر، گفتگویی با «منیژه حکمت» تنها بانوی کارگردان حاضر در این دوره از جشنواره داشتهایم تا از دوری یازده سالهاش از سینما و بازگشتش با «جاده قدیم» بپرسیم.
از ساخت فیلم «سه زن» تا به امروز یازده سال میگذرد، این همه سال تاخیر برای ساخت اثر تازه تان به چه دلیل بود؟
همانطور که مردم و اهالی رسانه من را میشناسند، بلد نیستم سالی یک فیلم بسازم و اصلا علاقه هم ندارم در حوزه ساخت فیلم سینمایی به صورت سالانه حرفهای باشم. سینما برای من مقدس است و براساس تفکر، جهان بینی و اندیشه در من شکل میگیرد و اگر ببینیم فیلمی نمیتواند به جریان سازی منتهی شود، دست به ساختن آن نمیزنم. به هر حال زمانی که قرار است در سینمای اجتماعی رسوخ کنیم، مانند مته باید بشکافیم و به سمت جلو برویم و آنچه که میخواهیم بسازیم، که این اتفاق در کنار نگاه جهانی و فرهنگی که در ایران وجود دارد به راحتی قابل انجام نیست. سینمای اجتماعی مسئولیت دارد و مسئولیتش هم بزرگ است و به همین خاطر ساخت فیلم در حوزه اجتماعی زمان میبرد. هفت، هشت سال پیش بود که طرح این فیلم به ذهن من رسید، یک دوره شدید در این حوزه تحقیقات کردم و دچار مشکلات روحی بسیاری شدم، این پدیده به اندازهای عیمق و دردناک بود که مواجهه با آن تاثیرات روحی بسیاری در من گذاشت. به طور غیرمتناوب از چهار سال پیش بود که نگارش فیلم نامه را آغاز کردم. همانطور که پیش از این گفتم سوژه جای خودش را پیدا کرده بود و در کشف شهود این معضل اجتماعی با رصد کردن به نکاتی رسیدم که برآیندش این فیلم شد، دیگر زمان ساخت این فیلم فرا رسیده بود. زمانی که فیلمی باید ساخته شود، باید ساخته شود. من سال گذشته قصد ساخت این فیلم را داشتم که به علت بیماری این اتفاق نیفتاد، اما امسال با تمام مشکلاتی که داشتم فیلم را ساختم. مانند زن بارداری که ۹ ماه و ۹ روز بارداریاش را گذرانده است و باید بچهاش را به دنیا بیاورد و سالم هم به دنیا بیاورد، بدون سزارین و اتفاقات مصنوعی، فیلم من هم در آن مرحله بود و باید ساخته میشد.
دغدغهای که به ساخت این اثر منتهی شد چه بود؟ دغدغهای که این همه سال با شما همراه بود و در نهایت پس از هشت سال به ساخت فیلم منتهی شد؟
گستره آسیبهای اجتماعی با توجه به آمار، سیر صعودی غیر قابل مهاری را در پیش گرفته است و هر بخش از آن ریشه در یک فرهنگ و عرف و سنت دارد و مجموعه مشکلاتی که ما مردم ایران در کشور داریم و همه این اتفاقات، از یک ناکجا آبادهای تاریخی برای ما رقم میخورد. در حال حاضر وقایع بسیار وحشتناک و خشونت آمیزی در کشورمان اتفاق میافتد و دردناکترین مسئله این است که ما داریم به خشونتها عادت میکنیم. درحد خبرهایی که میآید و میرود و به اندازهای چشمهایمان نمونههایش را دیده و گوشهایمان شنیدهاند که به آنها عادت کرده ایم! سعی میکنیم که از آنها رد شویم و به دلیل تعدد این وقایع در بستر اجتماعی، دیگر روی این فجایع تعمق و تمرکز نمیکنیم. این اتفاق برای یک جامعه بسیار وحشتناک است و آینده خوبی برای جامعه ما متصور نیست. متاسفانه سیاستی در جامعه ما حکمفرمایی میکند که براساس آن باید آشغالهایمان را زیر فرش پنهان کنیم، سیاستگذاران چنین سیاستهایی اما نمیدانند که این فرش نفیس ایرانی با این آشغالهایی که مدام زیرش میگذارند، در حال پوسیده شدن است و این پوسیدگی به تا اندازهای است که با یک دست کشیدن به روی زیباییهایش، از هم گسیخته میشود. این گرههای فرش باید به هم پیوسته باشد، اما با این آشغال زیرفرش دادنها همه این گرههای پوسیده میشوند. آسیبهای اجتمای کشور ما متعدد است و ما به عنوان فیلمساز به دنبال این هستیم که چه باید کرد و این جریان در نهایت میشود فیلم.
فیلم در سکوت خبری ساخته شد، چرا؟
در آغاز فیلم متاسفانه یکی از مدیران سابق وزارت ارشاد مشکلاتی برای من ایجاد کرده بود، کمربسته بودند که از ساخت این فیلم جلوگیری کنند. من سعی کردم این سکوت را حفظ کنم تا فیلمم را بسازم، فکر کنم بعد از ده سال حق من است که یک فیلم بسازم و اینکه بخواهند جلوی فیلم من را بگیرند و فضایی ایجاد کنند که نگذارد فیلمم را بسازم، خب این خیلی دردناک است. من فیلمم را در سکوت خبری ساختم اما بهترین عوامل حال حاضر سینما در فیلم من حضور داشتند و همین عوامل پشتگرمی من بودند مثل سایر آثارم. آنها حامی من بودند و همه ما در کنار هم این فیلم را ساختیم و همه در کنار هم از این فیلم مراقبت کردند و سعیشان این بود که با مراقبت، این بچه را سالم به دنیا بیاورند. تشکر میکنم از عوامل فیلمم به خاطر این همه حمایت و مراقبت و من یکی از این چهل پنجاه نفر هستم.
این دوره از جشنواره فیلم فجر را چطور میبینید؟
من در جایگاه کارگردانی تا به حال در جشنواره فیلم فجر شرکت نکرده بودم. جای تشکر دارد از آقای وزیر و امیدوارم مدیران سینمایی هم به این حرف آقای وزیر در گفتگو با حاضران جشنواره مطرح کرد بر این اساس که شفاف سازی کنید و عادلانه رفتار کنید، گوش فرا دهند. به هر حال سی و اندی سال است که ما شاهد رفتار عادلانه و شفاف سازی نبوده ایم. متاسفانه سالها شاهد این بودیم که بهترین فیلمهایی که در تاریخ سینمای ایران باقی خواهد ماند، به دلیل مصلحت اندیشیها کنار رفتهاند و فیلمسازانی که از خودشان هستند و بودجههای کلان دولتی را در اختیار داند و کلا برای مسئولین دولتی ویژه هستند، جای آنها را گرفته اند. این تبعیضها همواره برای ما دردناک بوده است شاید صدایمان در نیامده، اما حال اهالی سینما خراب شده است. امیدوارم امسال شاهد این اتفاقات نباشیم. اولویت اصلی من اهالی رسانه، منتقدان و مردم هستند و در سی و اندی سال برای اولین بار در کسوت کارگردان به جشنواره فیلم فجر آمدهام. جشنواره امسال بیشتر دولتی است و سازمانهای فیلم سازی دولتی با تمام امکانات امنیتی، اقتصادی و سیاسی با پنج، شش فیلم در این جشنواره حضور دارد و سینمای مستقل با این امکانات کم مالی قابل رقابت با این آثار با سرمایههای کلان نیست. فیلمسازان مستقل نه شرایط امنیتی دارند نه بودجههای کلان و نه آن حمایتها را. به هر حال من خوشحالم که چند فیلم از سینمای مستقل هم در این جشنواره دولتی حضور دارد، هر چند میدانیم که سازوکارهای جشنواره همواره به گونهای خاص بوده است و اینکه امسال این سازو کارهای تغییر کند یا نکند هم زیاد مهم نیست، ما کار خودمان را میکنیم و قائل به کار خودمان هستیم.
اقبال مخاطبان را نسبت به اثرتان چگونه پیشبینی میکنید؟
مردم همواره از من حمایت کردهاند و فیلمهای من را دوست داشتند و همیشه به من لطف داشتهاند و فکر میکنم این بار هم همین اتفاق بیفتد.
خانم حکمت در سالهایی که در عرصه کارگردانی حضور نداشتید، در عرصه تهیه کنندگی بسیار فعال بودهاید، خودتان کدام فضا را بیشتر ترجیح میدهید؟
تهیهکنندگی شغل من است، اما کارگردانی دغدغه من. رگه کمرنگی از این دغدغهها در تهیهکنندگی من هم وجود دارد، اما دغدغه، اندیشه، جهانبینی و تفکر در کارگردانی من متبلور میشود و تهیهکننده کار هم خودم هستم تا راحت بتوانم فیلمم را بسازم و این هم شغلی است که دوست دارم و در این بخش هم بسیار حرفهای هستم و کارم را بلدم، نمیتوان گفت که تهیهکنندگی هم جدای از اندیشه است، در تهیهکنندگی هم اندیشه حضور دارد اما در شکلهای دیگر از آن.
کار بعدیتان چیست؟
کار بعدی من بار دیگر کاری است که ۵ سال در حوزه آن تحقیق کردهام، فیلم لالایی که بعد از این به سراغش میروم، یک کار اینترنشنال و بزرگ در منطقه است. انرژیهایم را میگذارم تا برایش سرمایهگذار پیدا کنم، فیلم لالایی که فیلم نامهاش از شادمهر راستی است و تحقیقات و بخش مستندش هم بر عهده خودم بوده است.
بدون دیدگاه